check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 3-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, par Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega et Martine Ostorero

Citation : SDS VD D 1 3-1

Licence : CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Catherine Quicquat, de Vevey

1448 mars 15 – 18. Château de La Tour-de-Peilz

Catherine Quicquat, de Vevey, comparait le 15 mars 1448 devant l’inquisiteur Pierre d’Aulnay et le vicaire épiscopal Léopard de Bosco, au château de La Tour-de-Peilz. Elle est dénoncée par plusieurs personnes déjà condamnées ainsi que par les témoins d’une enquête secrète instruite auparavant par les mêmes inquisiteur et vicaire. Suite à la deuxième monition, le procureur de la foi Pierre Rondinel produit des dépositions de témoins et des actes de procès d’hérétiques condamnés qui ont dénoncé Catherine. Le lendemain, suite à la troisième monition et comme Catherine refuse de passer aux aveux, le procureur de la foi demande une sentence interlocutoire pour soumettre l’accusée à la torture. Après une dernière monition, la sentence interlocutoire est rendue par la cour et exécutée immédiatement. Le dimanche 17 mars, Catherine demande au châtelain de La Tour-de-Peilz d’amener devant elle l’inquisiteur pour entendre sa confession. En présence de l’inquisiteur, du procureur de la foi, du notaire et de deux témoins, l’accusée passe aux aveux et dénonce onze personnes (7 hommes et 4 femmes), dont quatre déjà condamnés comme hérétiques. Le lendemain, Catherine ratifie ses aveux à l’exception de l’accusation contre l’un des supposés complices : Pierre Munier. Le même jour, la sentence est rendue par la cour et prononcée publiquement devant l’église Saint-Martin de Vevey.

Les procès de Jaquet Durier (SDS-VD-D_1-2-1 : ACV, Ac 29, p. 5–28), de Catherine Quicquat (SDS VD D 1 3-1 : ACV, Ac 29, p. 29–43), de Pierre Munier (SDS VD D 1 4-1 : ACV, Ac 29, p. 44–55), de Pierre Chavaz (SDS VD D 1 5-1 : ACV, Ac 29, p. 56–71) et de Pierre Antoine (SDS VD D 1 6-1 : ACV, Ac 29, p. 104–119) ont été intentés entre 1448 et 1449. Ils sont les témoins d’une vaste chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique et dans le Nord vaudois au milieu du XVe siècle.

Le procès de Catherine Quicquat occupe les pages 29 à 43 du registre Ac 29. Il a été consigné dans un cahier qui compte huit folios, avec une erreur de numérotation moderne, puisqu’on trouve une page 29bis. Les pages 41 et 42 sont restées blanches, et le dos du cahier (p. 43) ne contient qu’une seule annotation qui atteste l’extraction des noms des complices. Le premier folio du dossier (p. 29–30) contient une partie de l’enquête secrète correspondant au témoignage de Jean Brunet, bourgeois de Vevey. Les actes ont été rédigés par le notaire Claude Burritaz, qui est aussi l’auteur des annotations marginales, et qui authentifie le document à l’aide de son signet.

Texte édité

[Note d’archives dans la marge de gauche par une main du XXe siècle :] 1448 marsDate : mars 1448

Processus Catherine QuiqctatPersonne : de ViviacoLieu :

Sequitur inquisicio secreta sumpta per venerabiles viros dominos fratrem Petrum de AlnetoPersonne : ordinis PredicatorumOrganisation : 1, heretice pravitatis inquisitoremTerme : in diocesi LausannensiLieu : et GebennensiLieu : et quibusdam aliis civitatibus et locis, a sancta Sede apostolica specialiter deputatum, et Leopardum de BoscoPersonne : vicariumTerme : in hac parte reverendi in ChristoPersonne : patris et domini nostri domini Georgii de SaluciisPersonne : Dei et apostolice Sedis gracia LausannensisOrganisation : episcopiTerme : et comitisTerme : , contra et adversus CatherinamPersonne : uxorem Thome QuicquatPersonne : inquisitam.

Et primo2 discretus vir Johannes BrunetiPersonne : clericusTerme : et burgensisTerme : TurrisOrganisation : primus testis productus juratus deligenterAinsi et secrete examinatus de et super infamiaTerme : prefate CatherinePersonne : inquisite. Qui testis dicit et deponit quod, a sex autCorrection par-dessus, remplace : a[nis]a septem annis citra vel circaPériode : 7 années, ipse testis dici audivit in villis ViviaciLieu : , Turris de PeilLieu : a pluribus personis notis et vicinis dicte CatherinePersonne : et quamplurimis aliis, quod ipsa CatherinaPersonne : fuerat, erat et adhucCorrection par-dessus, remplace : adhuncb est de heresisTerme : pravitate diffamataTerme :  ; dicens ulterius idem testis se dici audivisse certis diebus et horis a pluribus personis fidedignis quod quadam die qua dicta SibilietaPersonne : cumbrusta fuit adducta ante Hospitale c–novis veteriCorrigé de : Novum3 Veteris–c MacelliLieu : 4 ViviaciLieu : in jornatisTerme : castelli predicti loci pro cognicione de eadem SibiliaPersonne : fienda de et super crimine heresisTerme : tunc detentaCorrection par-dessus, remplace : detentamd ; [p. 29bis]Saut de pagedicta SibilietaPersonne : videns prefatam CatherinamPersonne : in quadam fenestra necnon dictam JoliazPersonne : 5, dixit et ore suo proprio protulit : « Ultra sunt due mulieres – respiciendo contra easdem mulieres – que ita beneAjout au-dessus de la lignee meruissentCorrection au-dessus de la ligne, remplace : merueruntf esse hic loco quo sumCorrection par-dessus, remplace : suntg adducta pro cognicione fienda, prout et ego ». Subjungens quod quodam anno lapso de quo dicit se non recordari ad presens quod idem ponens dietinAinsi continuabat in domo domini Johannis GachetPersonne : suo videre, in qua morabatur prefata CatherinaPersonne : inquisita, que quidem CatherinaPersonne : quamplurimis diebus et vicibus eidem testi deponenti cum eadem CatherinaPersonne : solo in stupa dicte domus existenti levando litteras pergameneasCorrection par-dessus, remplace : pergamenash, dixit eidem JohanniCorrection par-dessus, remplace : JohaneteiPersonne : deponenti, apponendo manus supra spatula eius tamquam pota : « JohannisPersonne :  » – loquendo eidem deponenti – « ego tanta mala j orribilia feci, nescio quid deveniam ». Aliud nescit nisi quod quamplurima nefandissimaTerme : k eidemAjout à la hauteur de la lignel JohanniPersonne : dixit, de quibus non recordatur, sed dicens premissa per ipsum deposita prout deposuit sunt vera super generalibus ; interrogatus an prece, precio, odio, timore vel favore etcAbréviation., dicit quod nomCorrigé de : nonm nisi pro sola veritate dicenda.

[p. 30]Saut de page

15 mars 1448

Anno Domini millesimo quatercentesimo quadragesimo octavo a nativitate Domini sumpto die vero veneris decima quinta mensis marciiDate : 15.03.1448. Sequitur n inquisicio seu inquisicionalis processus qui et que faciunt seu fieri intenduntur per venerabiles et egregios viros dominos o fratrem Petrum de AlnetoPersonne : ordinis PredicatorumOrganisation : heretice pravitatis inquisitorem p–in civitate LausannensiLieu : et quibusdam aliis civitatibus et locisAjout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion–p et Leopardum de BoscoPersonne : [vicarium]Omission, complété(e) par analogieq in hac parte reverendi in ChristoPersonne : patris et domini nostri domini Georgii de SaluciisPersonne : Dei et apostolice Sedis gracia LausannensisOrganisation : episcopi et comitis, contra et adversus CatherinamPersonne : uxorem Thome QuicquatPersonne : de ViviacoLieu : Lausannensis diocesisLieu : , ex mero officio sacre inquisicionis, diffamatam de crimine heresis damnate atque inculpatam per plures suos complices in crimine heresis dampnate qui eam in suis processibus inculpaverunt atque in ipsa sua inculpacione usque ad mortem inclusive perseveraverunt.

Et primo die predictaDate : 15.03.1448 in castro Turris de PeilLieu d’origine : ipsa CatherinaPersonne : inquisita in platea ipsius castri constituta in conspectu predictorum dominorum inquisitoris et vicarii ac monita per eosdem dominos et inducta sacris ac monicionibusTerme : ut veritatem de criminibus perpetratis in facto heresis dampnate vellet recognoscere, interrogata est prout sequitur.

Et primo utrum sciat se fore et esse diffamatam inter bonos et graves cristianos de pravitate hereticaTerme : . r–Confitetur infamiamNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–r Que respondit et sponte recognovit seipsamCorrection par-dessus, remplace : ipsams esse diffamatam de huiusmodi crimine et quod multociens fuit sibi improperatam a pluribus personis diversarum condicionum.

Item magis interrogata a quo tempore fuit diffamata, t–Tempus infamieNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–t dixit et respondit quod a tempore mortis cuiusdam SibiliePersonne : que fuit combrusta in ViviacoLieu : , ipsa sumpxit inicium sue diffamacionis.

[p. 31]Saut de page

Item magis interrogata quare sit diffamata a tempore dicte SibiliePersonne : , dixit et respondit quod ideo quia u–Causa infamieNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–u ipsa conversabatur secum ; addens ulterius quod ipsa SibiliaPersonne : , combrusta pro heresis crimine, docuit ipsam dare ad sumendum viro suo tres gutas sanguinis emissi a corpore suo proprio, quod hoc fecit, ut videlicet vir suus eam adamaret et sibi non esset molestus.

Item magis interrogata si aliud sciat de crimine heresis de qua diffamatur, dixit et respondit quod non, sed juravit super sanctis Dei euvangeliis die crastina se dicturam omnem veritatem de et super sibi impositis quam noverit et sciverit, petens dilacionem usque in crastinumDate : 16.03.1448.

Quibus peractis predicti domini inquisitor et vicarius predictam CatherinamPersonne : inquisitam caritative et in visceribus Jhesu ChristiPersonne : multipliciter admonueruntTerme : ut, spreta omni seculi vanitate atque postposito omni timore humano, omnem puram et nudam veritatem super commissis criminibus de quibus inculpatur vellet recognoscere, promittentes eidem, si hoc faceret, omnem gratiam sancte matris Ecclesie, requirentes inde sibi dari et concedi litteras testimoniales per me infrascriptum juratum clericum et notarium auctoritate imperiali notarium publicum. Que quidem CatherinaPersonne : humiliter requisivit predictos dominos judices ut sibi terminum concederent usque ad diem crastinam ad se avisandum et super interrogatoriis sibi factis v deliberandum.
Cui CatherinePersonne : inquisite ipsi domini judices assignaverunt diem sequentem que erit decima sexta mensis huius marcii, [p. 32]Saut de pagehora primePériode : le matinDate : 16.03.1448, presentibus ibidem Petro RosPersonne : castellanoTerme : ViviaciOrganisation : , Anthonio BonedieiPersonne : , Johanne CatioPersonne : , Johanne BrunetiPersonne : et Johanne de BerchiezPersonne : , burgensesTerme : Turris de PeilOrganisation : , testibus ibidem astantibus et me notario subscripto.

15 mars 1448, plus tard

Anno et die predictis hora et loco superius scriptisDate : 15.03.1448 vigore assignacionis suprascripte predicta CatherinaPersonne : inquisita fuit per prefatum dominum inquisitorem caritative admonita utAjout à la hauteur de la lignew, per passionem domini nostri Jhesu ChristiPersonne : , omnem veritatem vellet recognoscere. Que quidem CatherinaPersonne : inquisita dixit et respondit ipsam non esse aliqualiter x maculatam de heresiiAinsi, nec unquam aliud diceret seu recognosceret. Qua monicioneTerme : sic facta visaque responssioneAinsi attentisque infamia et accusacionibus contra eandem inquisitam per aliquos y concrematos hereticos factasCorrigé de : factisz, produxit discretus vir frater Petrus RandonelliPersonne : ordinis PredictatorumCorrigé de : PredicatorumaaOrganisation : procurator fideiTerme : in vim majoris probacionis quosdam testes et processus. Quibus premissis sic factis atque visis petiit idem procurator fidei debere inquiri in propriam personam ipsius inquisite atque torquiriTerme : debere donec veritas ab ore suo eruatur, petens super premissis interloqui. Qui prefatus dominus inquisitor attentis productis et requisicionibus per procuratorem fidei factis, assignavit eisdem partibus diem sabbati predictam hora nonePériode : l’après-midiDate : samedi, 16.03.1448 ad procedendum ulterius in causa prout juris fuerit et racionis.

[p. 33]Saut de page

16 mars 1448

Anno predicto, die vero sabbati que fuit decima sextaCorrection au-dessus de la ligne, remplace : setaab mensis huius marciiDate : 16.03.1448 vigore assignacionis suprascripte in castroLieu d’origine : predicto et in camera superioriCorrigé de : superioreac juxta magnam aulam comparuit prefata CatherinaPersonne : inquisita coram prefatis dominis inquisitore et vicario atque admonita per eosdem dominos judices caritative pro tercia monicioneTerme : et termino peremptorio, ut veritatem sponte et cunfesstinCorrigé de : confestimad vellet recognoscere. Que quidem CatherinaPersonne : delata nichil in contrarium premissorum allegans, respondit : « Vere ego non amplius loquar quam supra jam locuta sum ; faciatis de meAjout au-dessus de la ligneae quid volueritis ».
Qua responsione sic facta, prefatus frater Petrus RondinelliPersonne : procurator fidei, videns suam dicte CatherinePersonne : pertinanciamCorrigé de : pertinaciamaf, petiit prefatis dominis judicibus, prout superius per ipsum petitum extitit, videlicet ag sentenciam interloquutoriamTerme : contra eandem CatherinamPersonne : delatam proferri ipsamque exequutam demandari, ah–dicens et proponens sic de, etcAbréviation.Ajout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion–ah de jure fieri debere, ai–producens processum inquisitorialem contra eandem ream factum atque certos alios processus in quibus ipsa delata per plures suos complices fuerat inculpata de crimine heresis de qua inquiritur, videlicet processum etcAbréviation.Ajout dans la marge de droite avec un signe d’insertion–ai Que quidem CatherinaPersonne : fuit per prefatos dominos inquisitores iterata vice caritative admonita in virtute passionibusCorrigé de : passionisaj domini nostri Jhesu ChristiPersonne : ut omnem veritatem de per eam in crimine heresis perpetratis vellet recognoscere. Que CatherinaPersonne : delata aliud non respondit nisi prout supra. Qui prefatus procurator fidei petiit per prefatos dominos judices interloqui, prout supra per ipsum petitum extitit.
Quibus auditis et per procuratorem fidei petitis ipsa CatherinaPersonne : delata presente nichil in contrarium premissorum dicente seu allegante, [p. 34]Saut de pagesed dicente : « Ecce me, faciatis quid volueritis, quia nichil aliud de me habebitis ».
Prefati domini judices habita deliberacione cum libris et viris peritis suam tulerunt sentenciam interloqutoriamAinsiAjout dans la marge de droite avec un signe d’insertionak in hunc qui al sequitur modum :
Dessin à la plume † ChristiPersonne : nomine am–Prima sentencia interloqutoriamNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–am invocato. Nos prefati inquisitor et vicarius, actentis difamacionibus, accusacionibus et requisicionibus procuratoris fidei certisque aliis animum nostrum moventibus, te CatherinamPersonne : delatam decernimus, pronunciamus et judicamus per hanc nostram interlocutoriam sentenciam, te debere in propriam personam inquiri, donec et quousque veritas ab ore tuo eruatur, citra tamen mortem, sanguinis effusionem et membrorum mutilacionem de quibus expresse protestatur.
Qua sentencia lata, ipsa delata nichil in contrarium allegante, procurator fidei eandem sentenciam quantum potuit approbavit et petiit eandem sentenciam interlocutoriam exequucioni demandari. Quibus sic factis, predicta anCatherinaPersonne : delata fuit ad cordamTerme : ligata atque a terra pluribus vicibus elevata, tandem ad suiAinsi requestam fuit eadem CatherinaPersonne : deposita, nil tamen aliud confiteri volente, sed solum dicente : « Demictatis me pro nunc, et ego me avisabo ». Eo tunc ao–eandem CatherinamCorrigé de : eadem CatherinaPersonne : –ao juxta ignem in camera domini castellani fuit adducta pro sua calefacioneCorrigé de : calefactioneap recreativa, et ibidem demissa.
Acta fuerunt hec prout supra, presentibus venerabilibus viris fratre Petro AnselPersonne : ordinis Sancti FrancisciOrganisation : , Girardo AlbiPersonne : , Petro de CultilliaPersonne : jurisperitisTerme : , Guillelmo de LavigniacoPersonne : priore de SeptemsalisOrganisation : 6, magistro BartholomeoPersonne : de LinierolisLieu : , Johanne allumpno de BlonayPersonne : , Jacobo de FluminePersonne : , Petro RosPersonne : castellano, Johanne de BerchiePersonne : et Johanne BrunetiPersonne : testibus ibidem astantibus.

[p. 35]Saut de page

17 mars 1448

Anno domini millesimo quatercentesimo quadragesimo octavo a nativitate sumpto, die vero dominica de RamispalmarumTerme : decima septima mensis marcii hora sexta ante meridiemPériode : l’après-midiDate : 17.03.1448, prefata CatherinaPersonne : misit per Petrum aq RosPersonne : castellanum dicti loci querere prefatum dominum inquisitorem ad ipsam CatherinamPersonne : audiendum de perpetratis per eam in crimine heresi ; ad cuius Petri RosPersonne : requestam et pro consolacione ipsius inquisite, ad eandem inquisitam accessit una secum Anthonio BonedieiPersonne : , fratre Petro RondinelliPersonne : , Johanne ChevalierPersonne : et me notario subscripto.
Quibus ibidem presentibus in castro Turris de PeilLieu d’origine : in quadam camera juxta portam coram eadem CatherinaPersonne : , eadem CatherinaPersonne : dixit prefato domino inquisitori : « Habeatis misericordiam de me, quia vere ego volo confiteri omnia per me commissa in crimine heresi ».

Et primo dixit et sponte confessa fuit quod sunt circiter undecinAinsi anni vel circaDate : 1437 quod ipsa inquisita veniendo de versus Sanctum MartinumLieu : ViviaciLieu : obviavitCorrection par-dessus, remplace : oviavitar cuidam mulieri dicte SibiliePersonne : que fuit cumbrustaAinsi. Que quidem SibiliaPersonne : eidem CatherinePersonne : dixit : « Vere opportet quod ego confitear tibi, et tu confitearisCorrection par-dessus, remplace : confiterisas michi ». Que at–Introitus sinagogeTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–at inquisita respondit : « Ego non sum presbiter, vere non faciam ». Et tunc eadem SibiliaPersonne : eandem CatherinamPersonne : invitavit ad cenam ad domum suam eadem die. Que quidem CatherinaPersonne : ivit ad cenandum cum eadem SibiliaPersonne : et comedit bonas carnes, sed nescit que essent.

[p. 36]Saut de page

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod quadam die lune inter nonam et decimam horasPériode : le soirPériode : lundi quidam Petrus FlourPersonne : , Johanneta AvonsazPersonne : et predicta SibiliePersonne : 7, blandis loquiis eandem CatherinamPersonne : duxerunt ad quandam aream que erat Johannis GotPersonne : , vocata area de GilamontLieu : , et ibidem erat quidam renardusTerme : au–Nomen dyaboliTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–au qui vocabatur RabielPersonne : . Interrogata quid esset ille renardus, dixit quod predicta SibiliePersonne : dixit ei quod opporterat sibi facere homagiumTerme : quia erat magister sinagoge, sed non credebat ipsum renardum esse diabolumTerme :  ; dicit tamen quod ipsa tunc renuit facere homagium. Interrogata qui erant presentes, dicit av–ComplicesNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–avquod predicti Johannes GotPersonne : et Johannes BoveratPersonne : de ViviacoLieu : , dicens tamen quod nil aliud fecerunt, nec biberunt nec comederunt, sed assignaverunt diem jovisPériode : jeudi tunc inmediate sequentumCorrigé de : sequentemaw in eodem loco.

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod eadem die jovisPériode : jeudi superius dicta eadem CatherinaPersonne : cum superius nominatis ivit ad sinagogam in area predicta ibidemque diabolo in specie unius renardi homagium fecit etAjout au-dessus de la ligneax obsculata est in culo sub cauda ay–YdolatriaTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–ay deditque eidem diabolo vocato RabielPersonne : in signum homagii et fidelitatis quatuor denarios lausannensesUnité monétaire : 4 deniers Laus. quos sibi posuit supra quendam lapidem. az–Census et tributumNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–az Quo homagio facto idem demonTerme : RabielPersonne : magister suus precepit sibi inquisite ut ipsa negaret Deum omnipotentem, beatam Virginem ba–ApostasiaTerme : a fideNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–ba MariamPersonne : totamque curiam celestem et omnia Ecclesie sacramenta. Que quidem CatherinaPersonne : premissa omnia negavit cupiavitque ad terram in despectu premissorum.

[p. 37]Saut de page

bb–Comestio carnis humaneTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bb Item magis dixit et sponte confessa fuit quod ipsa CatherinaPersonne : inquisita cum pluribus quos omnes non noscebat in eadem sinagoga comederunt carnes puerorumTerme : bc–cum aleis viridisAjout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion–bc, bonum panem et biberunt bonum vinum album et rubeum.

Item interrogata an esset de diePériode : le jour sive de noctePériode : la nuit, dixit bd–Quare qui male agit, odit lucem.Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bd quod de noctePériode : la nuit. Interrogata qualiter se videbant, dixit et sponte confessa fuit quod se videbant mediantibus quibusdam parvis candelis lumenTerme : emictentibus be–De candelis synagogueTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–be obscurum ad modum aque que exit de fimo, et sunt ille candele ad modum stercoris canisTerme : .

Item magis interrogata qualiter ibat ad sinagogam, dixit et respondit quod ibat et rediebat supra unum parvum baculum album quem bf–BaculusTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bf sibi tradiderant dicta SibiliezPersonne : que fuit igne cremata et quedam dicta AvonsazPersonne : de ViviacoLieu : .

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod magister suus videlicet RabielPersonne : , qui gerebat plurima cornua in capite suo, dum erat in sinagoga in specie predicta cum pluribus renardis, sibi inquisite precepit et dixit quod in PaschateTerme : Date : des fêtes sans date fixe non reciperet bg–De corpore ChristiTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bg corpus Christi ; et si recipereat, quod apportaret sibi ad sinagogam aut saltin daret ad comedendum canibus. Que quidem CatherinaPersonne : dixit se corpus Christi recepisse prout ceteri christiani nec fecit superius per magistrum suum sibi imposita.

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod magister suus RabielPersonne : promisit sibi inquisite bh–DyabolusTerme : dabat ei stipendiumNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bh dare quolibet mense quinque solidos lausannensesUnité monétaire : 5 sols Laus.. Interrogata an ille magister sibi tradiderit, dixit quod non, ymo Johannes GotPersonne : et post mortem ipsius quidam homo de CastelloLieu : qui est in medio etatis.

[p. 38]Saut de page

Item magis interrogata qui ibidem fuerunt presentes, dixit et sponte confessa fuit quod dicta bi–ComplicesNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bi SibiliePersonne : et dicta AvonsazPersonne : , uxor Henrici de PlateaPersonne : 8 et dicta JoliazPersonne : , filia Stephani douz ClochierPersonne : , Johannes GotPersonne : et quidam homo de CastelloLieu : qui est in medio etatis.

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod ipsa quadam alia die jovis fuit bj–ComplicesNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bj in sinagoga in area Petri TorneriiPersonne : de AutavillazLieu : ubi fuerunt omnes per ipsam superius nominati et quedam Colleta RosetazPersonne : 9 de BrentLieu :  ; ibique comederunt quandam filiam que erat SibiliePersonne : et quod ipsamet SibiliaPersonne : interfecit et apportavit ad sinagogam, et quidam Petrus FlourtPersonne : eam preparavit quia tunc erat quocus – et post ipsum fuit coquus Jaquetus DurierPersonne : de BlonayLieu :  –, et postmodum eandem filiam comederunt cum aleis albis.

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod quando ipsi fuerunt cenati tripudiaverunt, et quod erant ibidem tum plures vurpesTerme : et cati, et quidam magnus qui sedebat in specie orribilissima quasi unius demonis qui habebat os torsum ; et postmodum habitabant, bk–Coitus cum demoneNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bk primo magister sinagoge habitabat cum ipsa, antequam alii et post eum alii homines.

Item interrogata an ille diabolus emitteret semen prout alie persone, qui respondit et dixit quod non, sed dicit quod habentAinsi senxumCorrigé de : sexumbl ita frigidum quod est unum mirabile, dicens ulterius quod ipsa multociens ea de causa infirmabatur.

[p. 39]Saut de page

Item magis interrogata quantis vicibus magister cum ea habitavit et qualiter habitabat, bm–Quotiens demon coivit secumNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bm dixit et sponte confessa est quod circa duodecim vicibus et more sodometico. Item magis interrogata quanti homines cum ea habitabant, dixit quod aliquando sex et aliquando plures, et quod diabolus, quando ibat ad eam, erat sicut unius sovajozTerme : Changement de langue : français.

Item magis dixit et sponte confessa fuit ipsam inquisitam fuisse quadam alia vice – fuit annus in vindemiis nuper lapsis – usque Sanctum MartinumLieu : ubi tenerunt sinagogam et fecerunt magnum tumultum cuidem presbitero qui exivit curam10, quod ipse incepit clamare, et fuit hoc juxta latrinas, fueruntque ibidem bn–ComplicesNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bn presentes, dixit quod predicta JoliazPersonne : , Anthonius BronPersonne : , Petrus MugnerPersonne : et Johanneta de PlateaPersonne : superius nominata nil aliud ibidem fecerunt, dicens ulterius quod ibant ad sinagogam bis in septimana videlicet [diebus]Omission, complété(e) par analogiebo lunePériode : lundi et jovisPériode : jeudi.

Item magis dixit et sponte confessa fuitAinsi11 ipsam fuit ad sinagogam quadam alia vice usque nemus dictum OrbereazLieu : ubi biberunt et comederunt prout bp in aliis sinagogis, bq–ComplicesNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bq et vidit predictum Petrum MugnerPersonne : . Interrogata sub periculo anime sue an esset hereticus, dixit quod sic ; dicens ulterius quod vidit eum in sinagoga circa octo vicibus et habitavit more sodometico cum ea prout ceteri. Interrogata in quibus locis ipsa inquisita vidit ipsum PetrumPersonne : , dixit quod in locis superius nominatis per ipsam. Nulla alia pro tunc dixit.
Et fuerunt presentes br Anthonius BonedieiPersonne : , Johannes ChevalierPersonne : , frater Petrus RondinelliPersonne : et ego notarius subscriptus.

[p. 40]Saut de page

18 mars 1448

Anno predicto die vero lune sequenti hora primePériode : le matinDate : 18.03.1448 loco predicto, coram prefatis dominis inquisitore et vicario comparuit eadem CatherinaPersonne : inquisita. Ultra premissa dixit bs–Rediit ad vomitumNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bs quod ipsa fuit confessa in GebennisLieu : ante mortem SibiliePersonne : , et post iterato reincidit in sinagoga. Item magis fuerunt omnia et singula superius scripta et per ipsam confessata retractataCorrigé de : reiteratabt quibus reiteratis et sibi lectis, eius medio juramento tactis Dei euvangeliis omnia confirmavit esse vera12, sub dampnacione anime sue, excepto de Petro MugnerPersonne : quem accusaverat, quia dixit ipsum nunquam vidisse in aliqua sectaTerme :  ; bene dixit quod ipse Petrus MugnerPersonne : cognoverat eam carnaliter.
Interrogata an aliud vellet addere vel diminuere, dixit quod non, et si vellet concludere in suo bu–Renunciatio in causaNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bu processui, dixit quod sic. Eo tunc eadem CatherinaPersonne : inquisita et frater Petrus RondinelliPersonne : renunciaverunt processui et cause et petierunt per prefatos dominos judices cum ipsis concludi.
Quiquidem prefati domini judices concluderunt et assignaverunt eisdem partibus bv–eandem diemCorrigé de : eadem die–bv hora nonePériode : le matin ante ecclesiam Beati MartiniLieu : de ViviacoLieu : ad audiendum jus sentenciamque diffinitivam proferendam.
Quibus die, horaPériode : le matinDate : 18.03.1448 et loco predictis, post sermonem generalemTerme : ibidem factum confirmatoque per ipsam coram populo suo processu, prefati domini judices sedentes pro tribunali suam tulerunt sentenciam in hunc qui sequitur modum : In nomine sancte et individue Trinitatis amen13.
Et fuerunt presentes in confessione et retractacione premissorum venerabiles viri discreti Girardus AlbiPersonne : , Petrus de CurtilliaPersonne : jurisperitiTerme : , Anthonius BonedieiPersonne : , Johannes de BerchierPersonne : , Petrus RosPersonne : castellanus dicti [loci]Omission, complété(e) par analogiebw, Johannes BrunetiPersonne : et ego notarius suscriptus. Datum ubi supra.

[Signature :] Glaudius BurritazPersonne : Seing/signe notarial

[p. 41]Saut de page

[p. 42]Saut de page

[p. 43]Saut de page

bx–Extraxi nomina accusatorum infrascriptorumAjout en bas de page par une autre main–bx

Annotations

  1. Correction par-dessus, remplace : a[nis].
  2. Correction par-dessus, remplace : adhunc.
  3. Corrigé de : Novum3 Veteris.
  4. Correction par-dessus, remplace : detentam.
  5. Ajout au-dessus de la ligne.
  6. Correction au-dessus de la ligne, remplace : meruerunt.
  7. Correction par-dessus, remplace : sunt.
  8. Correction par-dessus, remplace : pergamenas.
  9. Correction par-dessus, remplace : Johanete.
  10. Suppression par biffage : fec[i].
  11. Suppression par biffage : de crim[ina].
  12. Ajout à la hauteur de la ligne.
  13. Corrigé de : non.
  14. Suppression par biffage : pro[cessus].
  15. Suppression par biffage : inquisitorem.
  16. Ajout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion.
  17. Omission, complété(e) par analogie.
  18. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  19. Correction par-dessus, remplace : ipsam.
  20. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  21. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  22. Suppression par biffage : interrogandum.
  23. Ajout à la hauteur de la ligne.
  24. Suppression par biffage : in[culpatam].
  25. Suppression par biffage : he[reticos].
  26. Corrigé de : factis.
  27. Corrigé de : Predicatorum.
  28. Correction au-dessus de la ligne, remplace : seta.
  29. Corrigé de : superiore.
  30. Corrigé de : confestim.
  31. Ajout au-dessus de la ligne.
  32. Corrigé de : pertinaciam.
  33. Suppression par biffage : dictum.
  34. Ajout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion.
  35. Ajout dans la marge de droite avec un signe d’insertion.
  36. Corrigé de : passionis.
  37. Ajout dans la marge de droite avec un signe d’insertion.
  38. Suppression par biffage : qu[i].
  39. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  40. Suppression par biffage : Anthonia fuit.
  41. Corrigé de : eadem CatherinaPersonne : .
  42. Corrigé de : calefactione.
  43. Suppression par biffage : de.
  44. Correction par-dessus, remplace : oviavit.
  45. Correction par-dessus, remplace : confiteris.
  46. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  47. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  48. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  49. Corrigé de : sequentem.
  50. Ajout au-dessus de la ligne.
  51. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  52. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  53. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  54. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  55. Ajout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion.
  56. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  57. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  58. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  59. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  60. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  61. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  62. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  63. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  64. Corrigé de : sexum.
  65. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  66. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  67. Omission, complété(e) par analogie.
  68. Suppression par biffage : jam.
  69. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  70. Suppression : Jo[hannes].
  71. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  72. Corrigé de : reiterata.
  73. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  74. Corrigé de : eadem die.
  75. Omission, complété(e) par analogie.
  76. Ajout en bas de page par une autre main.
  1. Il s’agit des DominicainsOrganisation : établis au couvent de la MadeleineOrganisation : à LausanneLieu : (Ostorero 1995, p. 195).
  2. Il est rare que la déposition d’un témoin soit conservée, d’où le grand intérêt de ce document. Le terme « primus » nous indique par ailleurs que d’autres témoins ont été entendus au cours de cette enquête préalable. Ce témoignage ne porte malheureusement pas de date précise.
  3. L’Hôpital Neuf du Vieux-MazelLieu : a été fondé en 1327Date : 1327. C’est dans la grande salle de cet édifice que se tenaient les séances du Conseil de Ville, dès 1356Date : 1356 (De Montet 1884, p. 84–89 et p. 108). Peut-être est-ce pour cette raison que SibyllePersonne : y est conduite.
  4. Le quartier du Vieux-MazelLieu : (ou Vieux-Marché) est un bourg ancien de VeveyLieu : , situé sur l’emplacement probable de la station romaine de VibiscumCursif (De Montet 1884, p. 23–30).
  5. Une « Joliat » est déjà mentionnée dans le procès de Jaquet DurierPersonne : (SDS VD D 1 2-1 : ACV, Ac 29, p. 24).
  6. Prieuré des chanoines du Grand-Saint-BernardLieu : .
  7. Dans la comptabilité de la châtellenie savoyarde de Vevey / La Tour-de-Peilz, figure à la fin du compte du 1er mars 1440 au 1er mars 1441Date : 01.03.1440 – 01.03.1441 reçu par le trésorier général de SavoieLieu : Michel de FerroPersonne : la mention selon laquelle une certaine SybillePersonne : , épouse de Jaquet GonraPersonne : (qualifié ailleurs de « magister » et habitant de VeveyLieu : ), a été brûlée pour ses « démérites », suite à une condamnation des bourgeois et des coutumiers de VeveyLieu : (Ostorero et al. 2007, p. 415–417, 433).
  8. Nous apprendrons plus tard qu’elle se prénomme JeannettePersonne : .
  9. Il s’agit de la même Colette RosetazPersonne : mentionnée dans le procès de Jaquet DurierPersonne : (SDS VD D 1 2-1 : ACV, Ac 29, p. 15, 23 et 24).
  10. Il est difficile de situer précisément la demeure du curé de VeveyLieu : , qui semble avoir occupé différents lieux entre le début du XIVe siècle et le début du XVIe siècle. En 1462Date : 1462, elle est dite située au bourg supérieur d’OronLieu : , près de la porte du Chapitre, au nord de la maison des nobles de Belletruches (De Montet 1884, p. 75).
  11. On attendrait « fuisse ».
  12. La contradiction avec la phrase précédente est inhérente au procès-verbal. Il s’agit d’une rétractation partielle, qui ne concerne que l’aveu lié à Pierre MunierPersonne : .
  13. La sentence définitive n’a pas été conservée.