check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 3-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, par Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega et Martine Ostorero

Citation : SDS VD D 1 3-1

Licence : CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Catherine Quicquat, de Vevey

1448 mars 15 – 18. Château de La Tour-de-Peilz

Catherine Quicquat, de Vevey, comparait le 15 mars 1448 devant l’inquisiteur Pierre d’Aulnay et le vicaire épiscopal Léopard de Bosco, au château de La Tour-de-Peilz. Elle est dénoncée par plusieurs personnes déjà condamnées ainsi que par les témoins d’une enquête secrète instruite auparavant par les mêmes inquisiteur et vicaire. Suite à la deuxième monition, le procureur de la foi Pierre Rondinel produit des dépositions de témoins et des actes de procès d’hérétiques condamnés qui ont dénoncé Catherine. Le lendemain, suite à la troisième monition et comme Catherine refuse de passer aux aveux, le procureur de la foi demande une sentence interlocutoire pour soumettre l’accusée à la torture. Après une dernière monition, la sentence interlocutoire est rendue par la cour et exécutée immédiatement. Le dimanche 17 mars, Catherine demande au châtelain de La Tour-de-Peilz d’amener devant elle l’inquisiteur pour entendre sa confession. En présence de l’inquisiteur, du procureur de la foi, du notaire et de deux témoins, l’accusée passe aux aveux et dénonce onze personnes (7 hommes et 4 femmes), dont quatre déjà condamnés comme hérétiques. Le lendemain, Catherine ratifie ses aveux à l’exception de l’accusation contre l’un des supposés complices : Pierre Munier. Le même jour, la sentence est rendue par la cour et prononcée publiquement devant l’église Saint-Martin de Vevey.

Les procès de Jaquet Durier (SDS-VD-D_1-2-1 : ACV, Ac 29, p. 5–28), de Catherine Quicquat (SDS VD D 1 3-1 : ACV, Ac 29, p. 29–43), de Pierre Munier (SDS VD D 1 4-1 : ACV, Ac 29, p. 44–55), de Pierre Chavaz (SDS VD D 1 5-1 : ACV, Ac 29, p. 56–71) et de Pierre Antoine (SDS VD D 1 6-1 : ACV, Ac 29, p. 104–119) ont été intentés entre 1448 et 1449. Ils sont les témoins d’une vaste chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique et dans le Nord vaudois au milieu du XVe siècle.

Le procès de Catherine Quicquat occupe les pages 29 à 43 du registre Ac 29. Il a été consigné dans un cahier qui compte huit folios, avec une erreur de numérotation moderne, puisqu’on trouve une page 29bis. Les pages 41 et 42 sont restées blanches, et le dos du cahier (p. 43) ne contient qu’une seule annotation qui atteste l’extraction des noms des complices. Le premier folio du dossier (p. 29–30) contient une partie de l’enquête secrète correspondant au témoignage de Jean Brunet, bourgeois de Vevey. Les actes ont été rédigés par le notaire Claude Burritaz, qui est aussi l’auteur des annotations marginales, et qui authentifie le document à l’aide de son signet.

Texte édité

[Note d’archives dans la marge de gauche par une main du XXe siècle :] 1448 marsDate : mars 1448

Processus Catherine QuiqctatPersonne : de ViviacoLieu :


Sequitur inquisicio secreta sumpta per venerabiles viros
dominos fratrem Petrum de AlnetoPersonne : ordinis
Predicatorum
Organisation :
1, heretice pravitatis inquisitoremTerme : in
diocesi LausannensiLieu : et GebennensiLieu : et quibusdam aliis
civitatibus et locis, a sancta Sede apostolica specialiter
deputatum, et Leopardum de BoscoPersonne : vicariumTerme :
in hac parte reverendi in ChristoPersonne : patris et domini nostri
domini Georgii de SaluciisPersonne : Dei et apostolice Sedis
gracia LausannensisOrganisation : episcopiTerme : et comitisTerme : , contra et
adversus CatherinamPersonne : uxorem Thome QuicquatPersonne :
inquisitam.

Et primo2 discretus vir Johannes BrunetiPersonne :
clericusTerme : et burgensisTerme : TurrisOrganisation : primus testis productus
juratus deligenterAinsi et secrete examinatus
de et super infamiaTerme : prefate CatherinePersonne : inquisite.
Qui testis dicit et deponit quod, a sex autCorrection par-dessus, remplace : a[nis]a septem
annis citra vel circa
Période : 7 années
, ipse testis dici audivit
in villis ViviaciLieu : , Turris de PeilLieu : a pluribus
personis notis et vicinis dicte CatherinePersonne :
et quamplurimis aliis, quod ipsa CatherinaPersonne : fuerat,
erat et adhucCorrection par-dessus, remplace : adhuncb est de heresisTerme : pravitate
diffamataTerme :  ; dicens ulterius idem testis
se dici audivisse certis diebus et horis
a pluribus personis fidedignis quod quadam
die qua dicta SibilietaPersonne : cumbrusta fuit
adducta ante Hospitale c–novis veteriÀ corriger en : Novum3 Veteris–c
Macelli
Lieu :
4 ViviaciLieu : in jornatisTerme : castelli predicti
loci pro cognicione de eadem SibiliaPersonne : fienda
de et super crimine heresisTerme : tunc detentaCorrection par-dessus, remplace : detentamd ;
[p. 29bis]Saut de pagedicta SibilietaPersonne : videns prefatam CatherinamPersonne :
in quadam fenestra necnon dictam JoliazPersonne : 5, dixit
et ore suo proprio protulit : « Ultra sunt due
mulieres – respiciendo contra easdem mulieres –
que ita beneAjout au-dessus de la lignee meruissentCorrection au-dessus de la ligne, remplace : merueruntf esse hic
loco quo sumCorrection par-dessus, remplace : suntg adducta pro cognicione fienda,
prout et ego »
. Subjungens quod quodam anno
lapso de quo dicit se non recordari ad presens
quod idem ponens dietinAinsi continuabat in domo
domini Johannis GachetPersonne : suo videre, in qua
morabatur prefata CatherinaPersonne : inquisita, que
quidem CatherinaPersonne : quamplurimis diebus et
vicibus eidem testi deponenti cum eadem
CatherinaPersonne : solo in stupa dicte domus existenti
levando litteras pergameneasCorrection par-dessus, remplace : pergamenash, dixit eidem
JohanniCorrection par-dessus, remplace : JohaneteiPersonne : deponenti, apponendo manus supra spatula
eius tamquam pota : « JohannisPersonne :  » – loquendo
eidem deponenti – « ego tanta mala j orribilia
feci, nescio quid deveniam »
. Aliud nescit
nisi quod quamplurima nefandissimaTerme : k eidemAjout à la hauteur de la lignel
JohanniPersonne : dixit, de quibus non recordatur,
sed dicens premissa per ipsum deposita
prout deposuit sunt vera super generalibus ;
interrogatus an prece, precio, odio, timore vel favore etcAbréviation.,
dicit quod nomÀ corriger en : nonm nisi pro sola veritate dicenda.
[p. 30]Saut de page

Anno Domini millesimo quatercentesimo
quadragesimo octavo a nativitate Domini sumpto
die vero veneris decima quinta mensis marcii
Date : 15.03.1448
. Sequitur n
inquisicio seu inquisicionalis processus qui et que
faciunt seu fieri intenduntur per venerabiles et egregios viros
dominos o fratrem Petrum de AlnetoPersonne : ordinis
Predicatorum
Organisation :
heretice pravitatis inquisitorem p–in civitate LausannensiLieu :
et quibusdam aliis
civitatibus et locis
Ajout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion
–p et Leopardum
de Bosco
Personne :
[vicarium]Omission, complété(e) par analogieq in hac parte reverendi in ChristoPersonne : patris et domini nostri
domini Georgii de SaluciisPersonne : Dei et apostolice Sedis gracia
LausannensisOrganisation : episcopi et comitis, contra et adversus CatherinamPersonne :
uxorem Thome QuicquatPersonne : de ViviacoLieu : Lausannensis diocesisLieu : , ex
mero officio sacre inquisicionis, diffamatam de
crimine heresis damnate atque inculpatam per plures
suos complices in crimine heresis dampnate qui
eam in suis processibus inculpaverunt atque in ipsa sua
inculpacione usque ad mortem inclusive perseveraverunt.

Et primo die predictaDate : 15.03.1448 in castro Turris de PeilLieu d’origine : ipsa
CatherinaPersonne : inquisita in platea ipsius castri constituta
in conspectu predictorum dominorum inquisitoris et vicarii ac
monita per eosdem dominos et inducta sacris ac monicionibusTerme :
ut veritatem de criminibus perpetratis in facto heresis
dampnate vellet recognoscere, interrogata est prout sequitur.

Et primo utrum sciat se fore et esse diffamatam
inter bonos et graves cristianos de pravitate hereticaTerme : .
r–Confitetur infamiamNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–r Que respondit et sponte recognovit seipsamCorrection par-dessus, remplace : ipsams esse diffamatam
de huiusmodi crimine et quod multociens fuit sibi improperatam
a pluribus personis diversarum condicionum.

Item magis interrogata a quo tempore fuit diffamata,
t–Tempus infamieNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–t dixit et respondit quod a tempore mortis cuiusdam SibiliePersonne :
que fuit combrusta in ViviacoLieu : , ipsa sumpxit inicium
sue diffamacionis.
[p. 31]Saut de page

Item magis interrogata quare sit diffamata a
tempore dicte SibiliePersonne : , dixit et respondit quod ideo quia
u–Causa infamieNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–u ipsa conversabatur secum ; addens ulterius quod ipsa SibiliaPersonne : ,
combrusta pro heresis crimine, docuit ipsam dare ad
sumendum viro suo tres gutas sanguinis emissi
a corpore suo proprio, quod hoc fecit, ut videlicet
vir suus eam adamaret et sibi non esset molestus.

Item magis interrogata si aliud sciat de crimine heresis
de qua diffamatur, dixit et respondit quod non,
sed juravit super sanctis Dei euvangeliis die
crastina se dicturam omnem veritatem de et super
sibi impositis quam noverit et sciverit, petens
dilacionem usque in crastinumDate : 16.03.1448.

Quibus peractis predicti domini inquisitor et vicarius
predictam CatherinamPersonne : inquisitam caritative et in visceribus
Jhesu ChristiPersonne : multipliciter admonueruntTerme : ut, spreta omni
seculi vanitate atque postposito omni timore humano,
omnem puram et nudam veritatem super commissis
criminibus de quibus inculpatur vellet
recognoscere, promittentes eidem, si hoc faceret,
omnem gratiam sancte matris Ecclesie, requirentes
inde sibi dari et concedi litteras testimoniales
per me infrascriptum juratum clericum et notarium
auctoritate imperiali notarium publicum. Que quidem
CatherinaPersonne : humiliter requisivit predictos
dominos judices ut sibi terminum concederent
usque ad diem crastinam ad se avisandum
et super interrogatoriis sibi factis v
deliberandum.
Cui CatherinePersonne : inquisite ipsi
domini judices assignaverunt diem sequentem
que erit decima sexta mensis huius marcii,
[p. 32]Saut de pagehora primePériode : le matin
Date : 16.03.1448
, presentibus ibidem Petro RosPersonne : castellanoTerme :
ViviaciOrganisation : , Anthonio BonedieiPersonne : , Johanne CatioPersonne : , Johanne
Bruneti
Personne :
et Johanne de BerchiezPersonne : , burgensesTerme : Turris
de Peil
Organisation :
, testibus ibidem astantibus et me notario
subscripto.

Anno et die predictis hora et loco superius
scriptis
Date : 15.03.1448
vigore assignacionis suprascripte predicta
CatherinaPersonne : inquisita fuit per prefatum dominum
inquisitorem caritative admonita utAjout à la hauteur de la lignew, per passionem
domini nostri Jhesu ChristiPersonne : , omnem veritatem vellet
recognoscere. Que quidem CatherinaPersonne : inquisita
dixit et respondit ipsam non esse aliqualiter
x maculatam de heresiiAinsi, nec unquam aliud diceret
seu recognosceret. Qua monicioneTerme : sic facta
visaque responssioneAinsi attentisque infamia et
accusacionibus contra eandem inquisitam per aliquos
y concrematos hereticos factasÀ corriger en : factisz, produxit discretus vir
frater Petrus RandonelliPersonne : ordinis PredictatorumÀ corriger en : PredicatorumaaOrganisation :
procurator fideiTerme : in vim majoris probacionis quosdam
testes et processus. Quibus premissis sic
factis atque visis petiit idem procurator fidei
debere inquiri in propriam personam ipsius inquisite
atque torquiriTerme : debere donec veritas ab ore suo
eruatur, petens super premissis interloqui. Qui
prefatus dominus inquisitor attentis productis
et requisicionibus per procuratorem fidei factis, assignavit
eisdem partibus diem sabbati predictam hora nonePériode : l’après-midiDate : samedi, 16.03.1448
ad procedendum ulterius in causa prout juris fuerit
et racionis.
[p. 33]Saut de page

Anno predicto, die vero sabbati que fuit
decima sextaCorrection au-dessus de la ligne, remplace : setaab mensis huius marcii
Date : 16.03.1448
vigore
assignacionis suprascripte in castroLieu d’origine : predicto
et in camera superioriÀ corriger en : superioreac juxta magnam aulam
comparuit prefata CatherinaPersonne : inquisita
coram prefatis dominis inquisitore et
vicario atque admonita per eosdem dominos
judices caritative pro tercia monicioneTerme : et
termino peremptorio, ut veritatem sponte
et cunfesstinÀ corriger en : confestimad vellet recognoscere. Que quidem
CatherinaPersonne : delata nichil in contrarium
premissorum allegans, respondit : « Vere ego
non amplius loquar quam supra jam locuta sum ;
faciatis de meAjout au-dessus de la ligneae quid volueritis »
.
Qua responsione
sic facta, prefatus frater Petrus RondinelliPersonne :
procurator fidei, videns suam dicte CatherinePersonne :
pertinanciamÀ corriger en : pertinaciamaf, petiit prefatis dominis judicibus,
prout superius per ipsum petitum extitit,
videlicet ag sentenciam interloquutoriamTerme : contra eandem
CatherinamPersonne : delatam proferri ipsamque exequutam
demandari, ah–dicens et proponens sic de, etcAbréviation.Ajout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion–ah de jure fieri debere, ai–producens processum inquisitorialem
contra eandem ream factum atque
certos alios processus in
quibus ipsa delata
per plures suos complices
fuerat inculpata de
crimine heresis de qua
inquiritur, videlicet
processum etcAbréviation.
Ajout dans la marge de droite avec un signe d’insertion
–ai Que quidem
CatherinaPersonne : fuit per prefatos dominos inquisitores
iterata vice caritative admonita in virtute
passionibusÀ corriger en : passionisaj domini nostri Jhesu ChristiPersonne : ut omnem
veritatem de per eam in crimine heresis perpetratis
vellet recognoscere. Que CatherinaPersonne : delata
aliud non respondit nisi prout supra. Qui prefatus
procurator fidei petiit per prefatos dominos judices
interloqui, prout supra per ipsum petitum extitit.

Quibus auditis et per procuratorem fidei petitis
ipsa CatherinaPersonne : delata presente nichil in
contrarium premissorum dicente seu allegante,
[p. 34]Saut de pagesed dicente : « Ecce me, faciatis quid volueritis,
quia nichil aliud de me habebitis »
.
Prefati
domini judices habita deliberacione cum libris
et viris peritis suam tulerunt sentenciam interloqutoriamAinsiAjout dans la marge de droite avec un signe d’insertionak in hunc
qui al sequitur modum :
Dessin à la plume † ChristiPersonne : nomine
am–Prima sentencia interloqutoriamNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–am invocato. Nos prefati inquisitor et vicarius,
actentis difamacionibus, accusacionibus et
requisicionibus procuratoris fidei certisque aliis animum
nostrum moventibus, te CatherinamPersonne : delatam
decernimus, pronunciamus et judicamus per
hanc nostram interlocutoriam sentenciam, te debere
in propriam personam inquiri, donec et quousque
veritas ab ore tuo eruatur, citra tamen mortem,
sanguinis effusionem et membrorum mutilacionem
de quibus expresse protestatur.
Qua sentencia
lata, ipsa delata nichil in contrarium allegante,
procurator fidei eandem sentenciam quantum potuit
approbavit et petiit eandem sentenciam interlocutoriam
exequucioni demandari. Quibus sic factis,
predicta anCatherinaPersonne : delata
fuit ad cordamTerme : ligata atque a terra pluribus
vicibus elevata, tandem ad suiAinsi requestam
fuit eadem CatherinaPersonne : deposita, nil tamen
aliud confiteri volente, sed solum dicente :
« Demictatis me pro nunc, et ego me avisabo ».
Eo tunc ao–eandem CatherinamÀ corriger en : eadem CatherinaPersonne : –ao juxta ignem in
camera domini castellani fuit adducta pro
sua calefacioneÀ corriger en : calefactioneap recreativa, et ibidem
demissa.
Acta fuerunt hec prout supra, presentibus
venerabilibus viris fratre Petro AnselPersonne : ordinis Sancti FrancisciOrganisation : ,
Girardo AlbiPersonne : , Petro de CultilliaPersonne : jurisperitisTerme : ,
Guillelmo de LavigniacoPersonne : priore de SeptemsalisOrganisation : 6,
magistro BartholomeoPersonne : de LinierolisLieu : , Johanne allumpno
de Blonay
Personne :
, Jacobo de FluminePersonne : , Petro RosPersonne : castellano,
Johanne de BerchiePersonne : et Johanne BrunetiPersonne : testibus ibidem astantibus.
[p. 35]Saut de page

Anno domini millesimo quatercentesimo quadragesimo
octavo a nativitate sumpto, die vero dominica de
RamispalmarumTerme : decima septima mensis marcii hora
sexta ante meridiem
Période : l’après-midi
Date : 17.03.1448
, prefata CatherinaPersonne : misit
per Petrum aq RosPersonne : castellanum dicti loci querere prefatum
dominum inquisitorem ad ipsam CatherinamPersonne : audiendum
de perpetratis per eam in crimine heresi ; ad cuius
Petri RosPersonne : requestam et pro consolacione ipsius
inquisite, ad eandem inquisitam accessit
una secum Anthonio BonedieiPersonne : , fratre Petro RondinelliPersonne : ,
Johanne ChevalierPersonne : et me notario subscripto.

Quibus ibidem presentibus in castro Turris de PeilLieu d’origine :
in quadam camera juxta portam coram eadem
CatherinaPersonne : , eadem CatherinaPersonne : dixit prefato
domino inquisitori : « Habeatis misericordiam de me, quia
vere ego volo confiteri omnia per me commissa in
crimine heresi »
.

Et primo dixit et sponte confessa fuit quod
sunt circiter undecinAinsi anni vel circaDate : 1437 quod ipsa
inquisita veniendo de versus Sanctum MartinumLieu : ViviaciLieu :
obviavitCorrection par-dessus, remplace : oviavitar cuidam mulieri dicte SibiliePersonne : que
fuit cumbrustaAinsi. Que quidem SibiliaPersonne : eidem
CatherinePersonne : dixit : « Vere opportet quod ego
confitear tibi, et tu confitearisCorrection par-dessus, remplace : confiterisas michi »
. Que
at–Introitus sinagogeTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–at inquisita respondit : « Ego non sum presbiter, vere
non faciam »
. Et tunc eadem SibiliaPersonne : eandem
CatherinamPersonne : invitavit ad cenam ad domum
suam eadem die. Que quidem CatherinaPersonne : ivit
ad cenandum cum eadem SibiliaPersonne : et comedit
bonas carnes, sed nescit que essent.
[p. 36]Saut de page

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod quadam
die lune inter nonam et decimam horasPériode : le soirPériode : lundi quidam
Petrus FlourPersonne : , Johanneta AvonsazPersonne : et predicta SibiliePersonne : 7,
blandis loquiis eandem CatherinamPersonne : duxerunt ad
quandam aream que erat Johannis GotPersonne : , vocata
area de GilamontLieu : , et ibidem erat quidam renardusTerme :
au–Nomen dyaboliTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–au qui vocabatur RabielPersonne : . Interrogata quid esset ille
renardus, dixit quod predicta SibiliePersonne : dixit ei
quod opporterat sibi facere homagiumTerme : quia erat magister
sinagoge, sed non credebat ipsum renardum esse
diabolumTerme :  ; dicit tamen quod ipsa tunc renuit facere
homagium. Interrogata qui erant presentes, dicit
av–ComplicesNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–avquod predicti Johannes GotPersonne : et Johannes BoveratPersonne : de ViviacoLieu : ,
dicens tamen quod nil aliud fecerunt, nec biberunt
nec comederunt, sed assignaverunt diem jovisPériode : jeudi
tunc inmediate sequentumÀ corriger en : sequentemaw in eodem loco.

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod
eadem die jovisPériode : jeudi superius dicta eadem CatherinaPersonne :
cum superius nominatis ivit ad sinagogam in area
predicta ibidemque diabolo in specie unius renardi
homagium fecit etAjout au-dessus de la ligneax obsculata est in culo sub cauda
ay–YdolatriaTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–ay deditque eidem diabolo vocato RabielPersonne : in signum
homagii et fidelitatis quatuor denarios lausannensesUnité monétaire : 4 deniers Laus.
quos sibi posuit supra quendam lapidem.
az–Census et tributumNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–az Quo homagio facto idem demonTerme : RabielPersonne :
magister suus precepit sibi inquisite ut ipsa
negaret Deum omnipotentem, beatam Virginem
ba–ApostasiaTerme : a fideNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–ba MariamPersonne : totamque curiam celestem et omnia
Ecclesie sacramenta. Que quidem CatherinaPersonne :
premissa omnia negavit cupiavitque ad terram
in despectu premissorum.
[p. 37]Saut de page

bb–Comestio carnis humaneTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bb Item magis dixit et sponte confessa fuit quod ipsa
CatherinaPersonne : inquisita cum pluribus quos omnes non
noscebat in eadem sinagoga comederunt carnes
puerorum
Terme :
bc–cum aleis viridisAjout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion–bc, bonum panem et biberunt bonum vinum album
et rubeum.

Item interrogata an esset de diePériode : le jour sive de noctePériode : la nuit, dixit
bd–Quare qui male agit, odit lucem.Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bd quod de noctePériode : la nuit. Interrogata qualiter se videbant, dixit
et sponte confessa fuit quod se videbant mediantibus
quibusdam parvis candelis lumenTerme : emictentibus
be–De candelis synagogueTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–be obscurum ad modum aque que exit de fimo,
et sunt ille candele ad modum stercoris canisTerme : .

Item magis interrogata qualiter ibat ad sinagogam,
dixit et respondit quod ibat et rediebat
supra unum parvum baculum album quem
bf–BaculusTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bf sibi tradiderant dicta SibiliezPersonne : que fuit
igne cremata et quedam dicta AvonsazPersonne : de
ViviacoLieu : .

Item magis dixit et sponte confessa fuit
quod magister suus videlicet RabielPersonne : , qui gerebat plurima
cornua in capite suo, dum erat in sinagoga
in specie predicta cum pluribus renardis, sibi inquisite
precepit et dixit quod in PaschateTerme : Date : des fêtes sans date fixe non reciperet
bg–De corpore ChristiTerme : Note dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bg corpus Christi ; et si recipereat, quod apportaret
sibi ad sinagogam aut saltin daret ad comedendum
canibus. Que quidem CatherinaPersonne : dixit se corpus
Christi recepisse prout ceteri christiani nec fecit
superius per magistrum suum sibi imposita.

Item magis dixit et sponte confessa fuit
quod magister suus RabielPersonne : promisit sibi inquisite
bh–DyabolusTerme : dabat ei stipendiumNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bh dare quolibet mense quinque solidos lausannensesUnité monétaire : 5 sols Laus.. Interrogata
an ille magister sibi tradiderit, dixit quod non, ymo
Johannes GotPersonne : et post mortem ipsius quidam homo
de CastelloLieu : qui est in medio etatis.
[p. 38]Saut de page

Item magis interrogata qui ibidem fuerunt presentes,
dixit et sponte confessa fuit quod dicta
bi–ComplicesNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bi SibiliePersonne : et dicta AvonsazPersonne : , uxor Henrici de
Platea
Personne :
8 et dicta JoliazPersonne : , filia Stephani
douz Clochier
Personne :
, Johannes GotPersonne : et quidam
homo de CastelloLieu : qui est in medio etatis.

Item magis dixit et sponte confessa fuit
quod ipsa quadam alia die jovis fuit
bj–ComplicesNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bj in sinagoga in area Petri TorneriiPersonne : de
AutavillazLieu : ubi fuerunt omnes per ipsam superius
nominati et quedam Colleta RosetazPersonne : 9 de
BrentLieu :  ; ibique comederunt quandam filiam
que erat SibiliePersonne : et quod ipsamet SibiliaPersonne :
interfecit et apportavit ad sinagogam,
et quidam Petrus FlourtPersonne : eam preparavit quia
tunc erat quocus – et post ipsum fuit coquus
Jaquetus DurierPersonne : de BlonayLieu :  –, et postmodum
eandem filiam comederunt cum aleis albis.

Item magis dixit et sponte confessa fuit
quod quando ipsi fuerunt cenati tripudiaverunt,
et quod erant ibidem tum plures vurpesTerme :
et cati, et quidam magnus qui sedebat in
specie orribilissima quasi unius demonis qui
habebat os torsum ; et postmodum habitabant,
bk–Coitus cum demoneNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bk primo magister sinagoge habitabat cum ipsa,
antequam alii et post eum alii homines.

Item interrogata an ille diabolus emitteret
semen prout alie persone, qui respondit et
dixit quod non, sed dicit quod habentAinsi senxumÀ corriger en : sexumbl
ita frigidum quod est unum mirabile, dicens
ulterius quod ipsa multociens ea de causa infirmabatur.
[p. 39]Saut de page

Item magis interrogata quantis vicibus magister
cum ea habitavit et qualiter habitabat,
bm–Quotiens demon coivit secumNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bm dixit et sponte confessa est quod circa duodecim
vicibus et more sodometico. Item
magis interrogata quanti homines cum
ea habitabant, dixit quod aliquando sex
et aliquando plures, et quod diabolus, quando
ibat ad eam, erat sicut unius sovajozTerme : Changement de langue : français.

Item magis dixit et sponte confessa fuit
ipsam inquisitam fuisse quadam alia vice
– fuit annus in vindemiis nuper lapsis – usque
Sanctum MartinumLieu : ubi tenerunt sinagogam et
fecerunt magnum tumultum cuidem presbitero qui
exivit curam10, quod ipse incepit clamare, et
fuit hoc juxta latrinas, fueruntque ibidem
bn–ComplicesNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bn presentes, dixit quod predicta JoliazPersonne : , Anthonius
Bron
Personne :
, Petrus MugnerPersonne : et Johanneta
de Platea
Personne :
superius nominata nil aliud ibidem
fecerunt, dicens ulterius quod ibant ad
sinagogam bis in septimana videlicet [diebus]Omission, complété(e) par analogiebo lunePériode : lundi et
jovisPériode : jeudi.

Item magis dixit et sponte confessa fuitAinsi11
ipsam fuit ad sinagogam quadam alia
vice usque nemus dictum OrbereazLieu : ubi biberunt
et comederunt prout bp in aliis sinagogis,
bq–ComplicesNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bq et vidit predictum Petrum MugnerPersonne : . Interrogata
sub periculo anime sue an esset hereticus,
dixit quod sic ; dicens ulterius quod vidit
eum in sinagoga circa octo vicibus et habitavit
more sodometico cum ea prout ceteri.
Interrogata in quibus locis ipsa inquisita vidit
ipsum PetrumPersonne : , dixit quod in locis superius
nominatis per ipsam. Nulla alia pro tunc dixit.

Et fuerunt presentes br Anthonius BonedieiPersonne : , Johannes
Chevalier
Personne :
, frater Petrus RondinelliPersonne : et ego notarius subscriptus.
[p. 40]Saut de page

Anno predicto die vero lune sequenti
hora primePériode : le matin
Date : 18.03.1448
loco predicto, coram prefatis dominis
inquisitore et vicario comparuit eadem
CatherinaPersonne : inquisita. Ultra premissa dixit
bs–Rediit ad vomitumNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bs quod ipsa fuit confessa in GebennisLieu : ante
mortem SibiliePersonne : , et post iterato reincidit
in sinagoga. Item magis fuerunt omnia
et singula superius scripta et per ipsam confessata
retractataÀ corriger en : reiteratabt quibus reiteratis et sibi lectis,
eius medio juramento tactis Dei euvangeliis
omnia confirmavit esse vera12, sub dampnacione
anime sue, excepto de Petro MugnerPersonne : quem
accusaverat, quia dixit ipsum nunquam vidisse
in aliqua sectaTerme :  ; bene dixit quod ipse
Petrus MugnerPersonne : cognoverat eam carnaliter.

Interrogata an aliud vellet addere vel diminuere,
dixit quod non, et si vellet concludere in suo
bu–Renunciatio in causaNote dans la marge de gauche par main secondaire (B)–bu processui, dixit quod sic. Eo tunc eadem CatherinaPersonne :
inquisita et frater Petrus RondinelliPersonne : renunciaverunt
processui et cause et petierunt per prefatos
dominos judices cum ipsis concludi.
Quiquidem
prefati domini judices concluderunt et assignaverunt eisdem partibus bv–eandem diemÀ corriger en : eadem die–bv hora
none
Période : le matin
ante ecclesiam Beati MartiniLieu : de ViviacoLieu :
ad audiendum jus sentenciamque diffinitivam proferendam.

Quibus die, horaPériode : le matinDate : 18.03.1448 et loco predictis, post
sermonem generalemTerme : ibidem factum confirmatoque
per ipsam coram populo suo processu, prefati domini
judices sedentes pro tribunali suam tulerunt
sentenciam in hunc qui sequitur modum : In nomine
sancte et individue Trinitatis amen13.

Et fuerunt presentes in confessione et retractacione
premissorum venerabiles viri discreti Girardus AlbiPersonne : , Petrus
de Curtillia
Personne :
jurisperitiTerme : , Anthonius BonedieiPersonne : , Johannes
de Berchier
Personne :
, Petrus RosPersonne : castellanus dicti [loci]Omission, complété(e) par analogiebw, Johannes
Bruneti
Personne :
et ego notarius suscriptus. Datum ubi supra.
[Signature :] Glaudius BurritazPersonne : Seing/signe notarial
[p. 41]Saut de page
[p. 42]Saut de page
[p. 43]Saut de page
bx–Extraxi nomina accusatorum infrascriptorumAjout en bas de page par une autre main–bx

Annotations

  1. Correction par-dessus, remplace : a[nis].
  2. Correction par-dessus, remplace : adhunc.
  3. À corriger en : Novum3 Veteris.
  4. Correction par-dessus, remplace : detentam.
  5. Ajout au-dessus de la ligne.
  6. Correction au-dessus de la ligne, remplace : meruerunt.
  7. Correction par-dessus, remplace : sunt.
  8. Correction par-dessus, remplace : pergamenas.
  9. Correction par-dessus, remplace : Johanete.
  10. Suppression par biffage : fec[i].
  11. Suppression par biffage : de crim[ina].
  12. Ajout à la hauteur de la ligne.
  13. À corriger en : non.
  14. Suppression par biffage : pro[cessus].
  15. Suppression par biffage : inquisitorem.
  16. Ajout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion.
  17. Omission, complété(e) par analogie.
  18. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  19. Correction par-dessus, remplace : ipsam.
  20. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  21. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  22. Suppression par biffage : interrogandum.
  23. Ajout à la hauteur de la ligne.
  24. Suppression par biffage : in[culpatam].
  25. Suppression par biffage : he[reticos].
  26. À corriger en : factis.
  27. À corriger en : Predicatorum.
  28. Correction au-dessus de la ligne, remplace : seta.
  29. À corriger en : superiore.
  30. À corriger en : confestim.
  31. Ajout au-dessus de la ligne.
  32. À corriger en : pertinaciam.
  33. Suppression par biffage : dictum.
  34. Ajout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion.
  35. Ajout dans la marge de droite avec un signe d’insertion.
  36. À corriger en : passionis.
  37. Ajout dans la marge de droite avec un signe d’insertion.
  38. Suppression par biffage : qu[i].
  39. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  40. Suppression par biffage : Anthonia fuit.
  41. À corriger en : eadem CatherinaPersonne : .
  42. À corriger en : calefactione.
  43. Suppression par biffage : de.
  44. Correction par-dessus, remplace : oviavit.
  45. Correction par-dessus, remplace : confiteris.
  46. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  47. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  48. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  49. À corriger en : sequentem.
  50. Ajout au-dessus de la ligne.
  51. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  52. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  53. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  54. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  55. Ajout dans la marge de gauche avec un signe d’insertion.
  56. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  57. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  58. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  59. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  60. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  61. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  62. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  63. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  64. À corriger en : sexum.
  65. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  66. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  67. Omission, complété(e) par analogie.
  68. Suppression par biffage : jam.
  69. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  70. Suppression : Jo[hannes].
  71. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  72. À corriger en : reiterata.
  73. Note dans la marge de gauche par main secondaire (B).
  74. À corriger en : eadem die.
  75. Omission, complété(e) par analogie.
  76. Ajout en bas de page par une autre main.
  1. Il s’agit des DominicainsOrganisation : établis au couvent de la MadeleineOrganisation : à LausanneLieu : (Ostorero 1995, p. 195).
  2. Il est rare que la déposition d’un témoin soit conservée, d’où le grand intérêt de ce document. Le terme « primus » nous indique par ailleurs que d’autres témoins ont été entendus au cours de cette enquête préalable. Ce témoignage ne porte malheureusement pas de date précise.
  3. L’Hôpital Neuf du Vieux-MazelLieu : a été fondé en 1327Date : 1327. C’est dans la grande salle de cet édifice que se tenaient les séances du Conseil de Ville, dès 1356Date : 1356 (De Montet 1884, p. 84–89 et p. 108). Peut-être est-ce pour cette raison que SibyllePersonne : y est conduite.
  4. Le quartier du Vieux-MazelLieu : (ou Vieux-Marché) est un bourg ancien de VeveyLieu : , situé sur l’emplacement probable de la station romaine de VibiscumCursif (De Montet 1884, p. 23–30).
  5. Une « Joliat » est déjà mentionnée dans le procès de Jaquet DurierPersonne : (SDS VD D 1 2-1 : ACV, Ac 29, p. 24).
  6. Prieuré des chanoines du Grand-Saint-BernardLieu : .
  7. Dans la comptabilité de la châtellenie savoyarde de Vevey / La Tour-de-Peilz, figure à la fin du compte du 1er mars 1440 au 1er mars 1441Date : 01.03.1440 – 01.03.1441 reçu par le trésorier général de SavoieLieu : Michel de FerroPersonne : la mention selon laquelle une certaine SybillePersonne : , épouse de Jaquet GonraPersonne : (qualifié ailleurs de « magister » et habitant de VeveyLieu : ), a été brûlée pour ses « démérites », suite à une condamnation des bourgeois et des coutumiers de VeveyLieu : (Ostorero et al. 2007, p. 415–417, 433).
  8. Nous apprendrons plus tard qu’elle se prénomme JeannettePersonne : .
  9. Il s’agit de la même Colette RosetazPersonne : mentionnée dans le procès de Jaquet DurierPersonne : (SDS VD D 1 2-1 : ACV, Ac 29, p. 15, 23 et 24).
  10. Il est difficile de situer précisément la demeure du curé de VeveyLieu : , qui semble avoir occupé différents lieux entre le début du XIVe siècle et le début du XVIe siècle. En 1462Date : 1462, elle est dite située au bourg supérieur d’OronLieu : , près de la porte du Chapitre, au nord de la maison des nobles de Belletruches (De Montet 1884, p. 75).
  11. On attendrait « fuisse ».
  12. La contradiction avec la phrase précédente est inhérente au procès-verbal. Il s’agit d’une rétractation partielle, qui ne concerne que l’aveu lié à Pierre MunierPersonne : .
  13. La sentence définitive n’a pas été conservée.