check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 24-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, par Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega et Martine Ostorero

Citation : SDS VD D 1 24-1

Licence : CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Pierre des Sauges alias Menetrey, de Dommartin

1498 novembre 13 – 24. Château de Dommartin

Pierre des Sauges alias Menetrey, de Poliez-le-Grand, détenu au château de Dommartin, comparait le 13 novembre 1498 devant le vice-inquisiteur François Fossaud. Le lendemain, suite à la deuxième monition, l’inculpé reconnait avoir fréquenté des hérétiques et être soupçonné comme tel parmi ses voisins ; mais il nie être hérétique, et persiste dans son refus après avoir été confronté à ses accusateurs François Marguet et Isabelle Perat. Le 15 novembre, il est à nouveau interrogé et confronté à son accusatrice Marguerite Diserens, sans pourtant avouer, et il fait de même le lendemain, malgré une quatrième monition supplémentaire. Après un délai de cinq jours, le 21 novembre, Pierre comparait à nouveau devant la cour, mais il refuse de passer aux aveux. Ce même jour, le procureur de la foi demande la sentence interlocutoire afin de soumettre Pierre à la question ; la sentence sera rendue par la cour et exécutée immédiatement, sans pour autant obtenir les aveux de la part de l’inculpé. Le lendemain, après une deuxième séance de torture, l’inculpé avoue. Il poursuit ses aveux les 23 et 24 novembre et il dénonce dix-neuf personnes (11 hommes et 8 femmes). Le 24, le procès se clôt suite à la dernière ratification. Les actes s’arrêtent ici, mais nous savons que Pierre a été finalement condamné [au bûcher] le 3 décembre par le vice-inquisiteur, avec l’autorisation du procureur général du Chapitre de Lausanne.

Les procès de François Marguet (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 365–396), Isabelle Perat (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 399–414), Marguerite Diserens (SDS VD D 1 23-1 : ACV, Ac 29, p. 349–364) et Pierre des Sauges alias Menetrey (SDS VD D 1 24-1 : ACV, Ac 29, p. 415–438) ont tous été intentés en 1498 au château de Dommartin et présidés par le vice-inquisiteur François Fossaud. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, après la première vague soixante ans auparavant.

Le procès de Pierre de Sauges alias Menetrey occupe les pages 415 à 438 du registre Ac 29 ; les pages 416 et 435 à 437 ont été laissées en blanc. Les actes sont rédigés par le notaire André Thovacin et authentifiés à l’aide de son signet, tout comme les trois autres procès du dossier « Dommartin 1498 ». Il est aussi l’auteur des titres et des notes marginales ajoutées tout au long des procès. Le dos du cahier (p. 438) contient un titre écrit à l’envers, d’une autre main, tandis que la page de garde du cahier (p. 415) contient une annotation de type comptable d’une troisième main inconnue.

Texte édité

1498Date : 1498Aligné à gauche Processus Petri de Sauges alias MenetreyPersonne : de Pullie luz GrantLieu : .Aligné à droite

[p. 416]Saut de page

[p. 417]Saut de page

Processus Petri deis Sauges alias MenestreyPersonne : de Pullie luz GrantLieu : .Aligné à droite

13 novembre 1498

Anno Domini millesimo quatercentesimo nonagesimo octavo et die tresdecima mensis novembrisDate : 13.11.1498, Petrus deis Sauges alias MenestreyPersonne : de Pullie luz GrantLieu : , ad clamam ...Lacune dans le texte source (2 mots)a in crimine heresisTerme : , fuit detentus in castro Dompni MartiniLieu d’origine : , et coram venerabili patre fratre Francisco FossaudiPersonne : ordinis Predicatorum conventus LausannensisOrganisation : , viceinquisitoreTerme : bgenerali in dyocesibus LausannensiLieu : , GebennensiLieu : et SedunensiLieu : auctoritate apostolica specialiter deputatusCorrigé de : deputatoc, fuit adductus dictus PetrusPersonne : , omni vinculo carceris solutus, et per eundem dominum viceinquisitorem interrogatus et adjuratus super sanctis Dei euvangeliis de veritate dicenda, presentando eidem misericordiam Ecclesie, casu quo vellet confiteri crimen pro quo detinebatur.

Prima monitioTerme : canonica eidem PetroPersonne : in forma juris facta.Aligné à droite

Primo interrogatus si sciat causam sue detencionis, dixit quod d sibi apposita manu desuper fuit ex parte fidei, videlicet pro crimine heresis.

Interrogatus si sit hereticusTerme : , dixit et respondit quod non, neque vellet esse.

[p. 418]Saut de page

Interrogatus qui capiuntur pro fide, dixit quod illi qui negant Deum creatorem suum et Trinitatem.

Interrogatus quid faciunt heretici et qui negant Deum, dixit quod nescit.
Et ulterius non fuit interrogatus, sed per prefatum dominum viceinquisitorem fuit assignatus ad diem sequentemDate : 14.11.1498, ad confitendum veritatem. Et hoc pro prima monicione canonica, presentibus reverendo in ChristoPersonne : patre domino ordinis CisterciensisOrganisation : abbateTerme : MontheronisOrganisation : , venerabilibus et circumspectis viris dominis Stephano SibillionisPersonne : , Glaudio de StaviacoPersonne : canonicis ecclesie LausannensisOrganisation : , nobilibus viris Johanne de GumenPersonne : , Guillermo de GalleraPersonne : , dompno Johanne VuystonisPersonne : cappellanoTerme : et vicarioTerme : dicti loci Dompni MartiniOrganisation : , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

14 novembre 1498

Secunda monitioTerme : .Centré

Anno quo supra et die quatuordecima mensis novembrisDate : 14.11.1498, prenominatus Petrus MenestreyPersonne : fuit ad locum auditorii coram prefato domino viceinquisitore adductus, omni vinculo carceris solutus, et per eundem dominum viceinquisitorem interrogatus que opera faciunt heretici ; dixit quod nescit.

Interrogatus si ipse unquam fuerit suspectus de heresiTerme : inter eius notos et vicinos, dixit quod nescit, nisi quod a tribus annis citraAjout entre les lignese vel circaDate : 1495, intellexit et subaudivit quod eius vicini habebant eum suspectum de ipso crimine heresis.

[p. 419]Saut de page

Interrogatus si unquam sibi fuerit improperatum per aliquem quod esset hereticus, dixit quod non, nisi per quendam vocatum Petrum BechetPersonne : habitatorem in ValleLieu : , qui dixit filio meo : « Filz de voudeisTerme :  !Changement de langue : français », ex quo et propter quod ipse inquisitus eundem Petrum BechetPersonne : citavit LausanneLieu : , et ibidem modicum litigaverunt ; et fuit ordinatum quod ipse BechetPersonne : peteret sibi veniam. Item ulterius dixit quod Mermetus SugniensPersonne : semel LausanneLieu : – sunt circa sexDate : 1492 aut septem anniDate : 1491 – etiam sibi inquisito improperavit quod erat hereticus, et volebat eum quasi interficereTerme : .

Item ulterius dixit quod RoletaPersonne : , uxor Petri des Sauges alias Menestrey juniorisPersonne : sui nepotis, est annus vel circaDate : 1497 quod ipsa sibi dixit :«  Tu es fmacherasTerme : Changement de langue : français ». Et tunc ipse eandem dementitus est.

Interrogatus si g fecerit aliquam diligenciam de predictis improperacionibus se purgandi, dixit quod non.

Interrogatus si unquam fuerit citatus nec interpellatus coram aliquo inquisitoreTerme : h racione dicti criminis, dixit quod non.

Interrogatus si unquam dederit minas alicui ex vicinis suis, deinde quod fecerit eidem aliquod malum, dixit quod non. Licet vicini sui uti Petrus DaugozPersonne : et Johannes MartiniPersonne : dicebant inter se non tamen in conspectu ipsius, quando eis moriebantur alique bestie, quod ipse interficiebat.

Interrogatus si frequentaverit cum aliquo suspecto de dicto crimine heresis, dixit quod sic, cum Glaudio Adnar dictum luz MagnynChangement de langue : françaisPersonne : de BoctenLieu : , eundo et reveniendo LausanneLieu : et alibi ; sic quod quodam [p. 420]Saut de pagesemel Petrus Menestrey juniorPersonne : eius nepos sibi loquens improperavit sibi, dicendo : « Vous tregie troup luz MagnynPersonne : Changement de langue : français ». Item ulterius dixit quod isepe frequentavit cum j–Francisco MarguetPersonne : Correction à la hauteur de la ligne, remplace : Glaud[io]–j de Dompno MartinoLieu :  ; tamen pro tunc non erat suspectusCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : sp[ectus]k de heresi.

Interrogatus si habeat aliquos malivolos in parrochia Dompni MartiniLieu : et de Pullie lu GrantLieu : , dixit quod non, nisi illos qui eundem capi fecerunt, sed non in dicta parrochia Dompni MartiniLieu : .

Interrogatus si noverit Franciscum MarguetPersonne : , dixit quod sic.

Interrogatus si viderit facere dicto MarguetPersonne : aliquem malum et inhonestum actum, dixit quod non.

Interrogatus si noverit YsabellamPersonne : relictam Johannis PeratPersonne : de PeresLieu : parrochie Dompni MartiniLieu : , dixit quod sic, quia alias fuit uxorata cum quodam ex parentibus suis ipsius loquentis ; tamen non vidit facere eidem YsabellePersonne : aliquem actum inhonestum. Ulterius non fuit interrogatus.

Unde ipse Petrus MenetreyPersonne : inquisitus fuit ibidem convictus per dictos Franciscum MarguetPersonne : et YsabellamPersonne : de PeresLieu : , qui in facie ipsius dixerunt eundem esse hereticum et esse de societateTerme : ipsorum, et fuisse cum eis in synagogaTerme : in Vallibus subtus castrum Dompni MartiniLieu : , agendo et faciendo prout alii heretici, eundem deprecando ut confiteretur veritatem, petendo veniam et misericordiam Dei et Ecclesie, prout ipsi fecerunt. Quiquidem PetrusPersonne : negavit ita esse.
Et ultra non fuit interrogatus, sed remissus ad diem sequentemDate : 15.11.1498, promictendo sibi misericordiam Ecclesie. Et hoc pro secunda monitione canonica, [p. 421]Saut de pagepresentibus venerabilibus et circumspectis viris dominis Laurencio CurvillionisPersonne : cellerarioTerme : venerabilis capituli LausannensisOrganisation : , Stephano SibillonisPersonne : , Glaudio de StaviacoPersonne : canonicisTerme : ecclesie Beate Marie LausannensisLieu : , nobili Johanne de GumensPersonne : , Francisco JacaudPersonne : castellanoTerme : Dompni MartiniOrganisation : , et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

15 novembre 1498

Tercia monicioTerme : canonica.Aligné à droite

Anno quo supra et die quindecima mensis novembrisDate : 15.11.1498, fuit dictus Petrus de Sauges alias MenestreyPersonne : coram prefato domino viceinquisitore adductus modo quo supra et per ipsum interrogatus super dicto crimine heresis de veritate dicenda, ut infra.

Interrogatus primo si credat in Deum omnipotentem, dixit quod sic.

Interrogatus si credat quod sint demonesTerme : , dixit quod sic.

Interrogatus si credat quod demones possint loqui hominibus, dixit quod non credit.

Interrogatus si demunTerme : unquam sibi loquutus fuerit, et ipse demoni, dixit quod non.

Interrogatus quid demun dixit hereticis, dixit quod nescit, nisi malum ; tamen nescit quod malum.

Interrogatus quod malum faciunt heretici, dixit quod nescit, excepto quod dici audivit quod heretici interficiunt gentes et bestias.

[p. 422]Saut de page

Interrogatus ad quid interficiuntCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : faciuntl gentes et bestias, dixit quod nescit.

Interrogatus quo vadunt heretici quando volunt conferre adinvicem, dixit quod dici audivit quod vadunt ad synagogam ad aliquem locum desertum.

Interrogatus si vadant ad synagogam diePériode : le jour vel noctePériode : la nuit, dicit quod nescit ; tamen credit quod vadunt noctePériode : la nuit priusquam die.

Interrogatus quid faciunt in septaTerme : , dixit quod nescit quia non fuit.

Interrogatus si in septa sit ignis, dixit quod nescit.

Interrogatus si alter sibi improperaverit crimen heresis preterquam supranominati, dixit quod nescit, quia tanti improperaverunt sibi quodCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : quiam non recordatur, excepto quod Johannes de RospraPersonne : inter ceteros sibi sepe improperavit, plus de viginti vicibus a sexdecim annis citraDate : 1482 ; de aliis non recordatur.

Interrogatus si purgacionem fecerit de huiusmodi improperacionibus, dicit quod non n.

Interrogatus a quo tempore fuit diffamatusTerme : de dicto crimine heresis, dixit quod sunt circa XVDate : 1483 vel XVI anniDate : 1482 quibus vicini sui ipsum diffamaverunt de ipso crimine et ipsum suspectum habuerunt, ut sibi videbatur.

Interrogatus si frequentaverit in septisCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : spo sive synagogis hereticorum, dixit quod non.

[p. 423]Saut de page

Interrogatus si noscat MargaritamPersonne : uxorem Johannis DiserensPersonne : de PeyresLieu : , parrochie Dompni MartiniLieu : , dixit quod sic, quia cognovit eam jam, quando uxorabatur A laz Malaz PalluzLieu : Changement de langue : français parrochie de AsiensLieu : . Et eciam cognovit eam p in loco ubi nunc uxoratur, videlicet apud PeyresLieu : .

Interrogatus si unquam habuerat debatum cum ea et si velit sibi aliquod malum, dixit quod non.

Interrogatus si fuerit cum ea in aliqua sectaTerme : hereticorum, dixit quod non. Ulterius non fuit interrogatus.

Unde ipse Petrus MenestreyPersonne : inquisitus fuit ibidem convictus per dictam MargaritamPersonne : , que in eius presencia et facie dixit eundem esse hereticum et esse de societate ipsiusmetCorrection au-dessus de la ligne, remplace : ipsimetq loquentis et aliorum hereticorum, et fuisse cum eis in sinagogaTerme : subtus castrum Dompni MartiniLieu : , agendo et faciendo prout alii heretici, ipsum exortando ut confiteretur ipsum reatum et petat veniam Deo et EcclesieCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : Ecclesr, prout ipsa facit. Quiquidem PetrusPersonne : negavit ita esse.
Et ultra non fuit interrogatus, sed remissus ad diem sequentemDate : 16.11.1498, promictendo sibi misericordiam Ecclesie. Et hoc pro [p. 424]Saut de pagetercia moniticioneCorrigé de : monitionesTerme : canonica, presentibus dompno Johanne VuystonisPersonne : cappellano vicario dicti loci Dompni MartiniLieu : , Francisco JacaudPersonne : castellano ipsius loci, Johanne SovajatPersonne : , Petro SilvestriPersonne : gubernatoribusTerme : ipsius loci, Girardo du ForPersonne : , et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

16 novembre 1498

RepeticioTerme : dicti Petri MenetreyPersonne : .Centré

Anno quo supra et die sexdecima mensis novembrisDate : 16.11.1498, fuit dictus Petrus MenestreyPersonne : inquisitus coram prefato domino viceinquisitore adductus modo quo supra, et per ipsum super dicto crimine heresis interrogatus, ut supra, an vellet aliquid confiteri. Qui negavit se esse talem, videlicet hereticum, ut supra.
Ulterius non fuit interrogatus. Et hoc pro quarta monicione, sibi de gracia speciali et superhabundanterCorrection par-dessus, remplace : emtert facta, eundem assignando ad dietimDate : 17.11.14981, presentibus quibus supra.

21 novembre 1498

Alia repeticio cum sentencia interloquutoriaTerme : .Centré

Anno quo supra et die vicesima prima mensis novembrisDate : 21.11.1498, fuit supradictus PetrusPersonne : inquisitus per prefatum dominum viceinquisitorem interrogatus et admonitusTerme : de veritate dicenda super dicto crimine heresis. Qui PetrusPersonne : respondit [p. 425]Saut de pagese nichil scire super dicto crimine. Et tunc, hiis auditis, aparuit procurator sacre fideiTerme : contra et adversus dictum PetrumPersonne : inquisitum, producens materias et processus coram prefato domino viceinquisitore, petens dictum Petrum MenestreyPersonne : torqueriiTerme : , donec veritas ab ore eius eruatur. Tunc prefatus dominus viceinquisitor dixit dicto Petro MenestreyPersonne : an vellet aliqua proponere contra fidei procuratorem. Qui dixit quod non. Quo audito, actentis probacionibus per ipsum procuratorem fidei, dictus viceinquisitor tulit sentenciam interloquutoriam in modum qui sequitur :

Christi nomine invocato, viso processu inquisicionali contra et adversus Petrum deis Sauges alias MenestreyPersonne : hic presentem et nichil justi opponentem, visis perjuriis, variacionibus et obstinacionibus in ipso perseverantibus, munientes signo sancte crucis, dicentes : « In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen », ut de vultu Dei a quo omnis rectum procedit judicium et oculi nostri viderunt equitatem, solum Deum pre oculis habentes, justiciam procurantes, sacre fidei pro tribunali sedentes, facta prius inquisicione potestati ordinarie, per hanc sentenciam interlocutoriam quam de jurisperitorum [consilio]Omission, complété(e) par analogieu serimus in hiis scriptis ; pronunciamus, dicimus et declaramus te, Petrum deis Sauges alias MenestreyPersonne : , delatum presentem v questioni corporaliTerme : subiciendum et torquendum fore, donec et quousque ex tuo ore habeatur veritas, citra tamen mortis periculum, sanguinem effusionem et membrorum mutilacionem, de quo solemniter et expresse protestamur.

[p. 426]Saut de page

Quaquidem sentencia interloquutoria lata, dictus PetrusPersonne : inquisitus fuit positus in cordamTerme : et, deposito a corda, interrogatus per dictum dominum viceinquisitorem super dicto crimine heresis, ipse PetrusPersonne : inquisitus nichil confiteri voluit, sed fuit remissus ad diem crastinamDate : 22.11.1498, presentibus venerabilibus religiosisCorrection par-dessus, remplace : relisw fratribus Ludovico VullieriiPersonne : prioreTerme : conventus MonteronisOrganisation : , Johanne PanchautPersonne : ordinis eiusdem conventus, nobili Glaudio de LavigniacoPersonne : castellanoTerme : de BerchieOrganisation : , Petro JacaudPersonne : , Girardo dou ForPersonne : , et Johanne SovajatPersonne : gubernatore Dompni MartiniOrganisation : , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

22 novembre 1498

Alia repeticioCentré

Anno quo supra et die vicesima secunda mensis novembrisDate : 22.11.1498, fuit supradictus PetrusPersonne : positus ad cordam et nichil confiteri voluit. Sed fuit remissus per prefatum dominum viceinquisitorem ad horam vesperorumPériode : le soir, presentibus venerabili dompno Johanne VuystonisPersonne : cappellano vicario Dompni MartiniLieu : , Francisco JacaudPersonne : castellano dicti loci, Johanne SovajatPersonne : gubernatore, et Girardo du ForPersonne : dicti loci Dompni MartiniLieu : , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

22 novembre 1498, plus tard

Alia repeticio cum confessioneAligné à droite

[p. 427]Saut de page

Anno et die quibus supraDate : 22.11.1498, hora vesperorumPériode : le soir, fuit per prefatum dominum viceinquisitorem predictus Petrus MenestreyPersonne : interrogatus de veritate dicenda super dicto crimine heresis. Qui dictusCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : dixitx PetrusPersonne : confitetur esse hereticus, prout inferius describitur.

Et dicit quod sunt viginti anni vel circaDate : 1479 quod Franciscus MarguetPersonne : et ipse inquisitus die una subtus ecclesiam Dompni MartiniLieu : juxta Le CouruzLieu : Changement de langue : français cognoverunt simul carnaliter unum juventum seu veram equam. Deinde dictus PetrusPersonne : inquisitus venit cum dicto Francisco MarguetPersonne : ad domum ipsius FrancisciPersonne : et ibidem reperit demonem in speciem hominis vestiti nigro, cuius nomen erat RobinetPersonne : . Qui dictus demun dixit eidem PetroPersonne :  : « Si velis michi credere et facere ea que tibi dicam, faciam te divitem et daboCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : daby tibi cotidie quinque solidosUnité monétaire : 5 sous/sols  ». z–Et ait illeAjout dans la marge de droite–z : aa–negatio DeiNote dans la marge de gauche–aa ab « Quid vis ut faciam ? ». « Opportet quod tu neges Deum omnipotentem et virginem MariamPersonne :  ». Quiquidem inquisitus ad vocem dicti demonis negavit Deum creatorem suum, sed non virginem MariamPersonne : . Et illico dictus demun se mutavit in speciem unius eque ; qui PetrusPersonne : inquisitus obsculatus est eam sub cauda in signum homagiiTerme : et eidem tradidit et dedit corpus suum sed non animam, licet volebat [p. 428]Saut de pageeam habere. Et tunc idem demunAinsi peciit aliquid sibi dari de suo proprio corpore. Quiquidem inquisitus ad interpellacionem Francisci MarguetPersonne : fuit contentus quod haberet ungulam magnam pedis sinistri. Sed tamen non accepit ungulam, sed momordit eum super pede, ut apparet signum morsus. Et confitetur idem inquisitus quod demun sibi tradidit quinque solidosUnité monétaire : 5 sous/sols  ; qui illos posuit in bursa sua, sed paulo post nichil reperit. Et quadam die martisPériode : mardi de seroPériode : le soir, de jussu dicti demonis, post dies octo, cum dicto Francisco MarguetPersonne : ivit ad sectam, videlicet subtus castrum Dompni MartiniLieu : , in qua erat ignis ac–sectaNote dans la marge de gauche–ac perseiTerme : colloris. Et ibidem reperit plures gentes comedentes panem, caseum et carnes, et bibebant vinum. Et ipse cum ipsis ita fecit. Et dixit quod magister ipsorum ibidem erat in specie hominis.

Interrogatus quas carnes ibidem comedebant, dixit quod inter ceteras comedebant carnes humanasTerme : , scilicet puerorumTerme : , quorum sapor erat dulcis. Et quod ipsi capiunt in cimisteriis dum sunt sepulti ; et relinquunt ibidem caput propter sanctum crisma, cum per eos in domibus eorum sunt nequati, et apportant corpora dictorum puerorum ad sectam, et ibidem comedunt ; tamen ipse nullos interfecit nec apportavit, ut dicit. Deinde comburunt ossa et faciunt pulveresTerme : cum quibus faciunt mori gentes et bestias.

[p. 429]Saut de page

Interrogatus quid demun ipsis precipit in synagoga, dixit quod faciant omnia mala que facere poterunt. Et confitetur fecisse crucem in terra cum digito et illam calcasse pede sinistro. Item ulterius confitetur ad vocem demonis, fuerunt quatuor anni elapsi vel circaDate : 1494, in uno PascatheDate : des fêtes sans date fixe recepisse sacrum corpus ChristiTerme : et illud reservasse et portasse una ad martis post in secta subtus castrum Dompni MartiniLieu : et posuisse ae–portavit corpus Christi ad sectamNote dans la marge de gauche–ae in una patella quam apportavit dictus MarguetPersonne : , ad fricandum ; sed evanuit ab oculis eorum. Item confitetur quod post comestionem, homines habitant cum mulieribus modo sodometicoTerme : . Et demun ipsis precipit quod faciant mori animalia. Et qui majora mala af facit, stipendia habet a demone majora.
Et ultra non fuit interrogatus, sed remissus ad diem sequentemDate : 23.11.1498, presentibus Francisco JacaudPersonne : castellano Dompni MartiniOrganisation : , PetroPersonne : eius filio, Johanne SovajatPersonne : gubernatore ipsius loci, testibus ad premissa vocatis et rogatis.

23 novembre 1498

Alia repeticioCentré

Anno predicto et die vicesima tercia mensis novembrisDate : 23.11.1498, fuit interrogatus [Petrus MenestreyPersonne : inquisitus]Omission, complété(e) par analogieag per supradictum dominum viceinquisitorem quomodo heretici [p. 430]Saut de pagevocant virginem MariamPersonne :  ; dixit quod vocant eam RossazPersonne : Changement de langue : français.

Interrogatus cur non confessus est in primis monicionibus, dixit quod non potuit, quia demun eum tenebat ut non confiteretur, et in carcere sibi dicebat quod non crederet dicto inquisitori, quia ipsum defraudaret ; sed incontinenti quod ipse inquisitus bibit aquam foncium, demun in eo nullam potestatem habuit, et illico confessus est.

Interrogatus quo[modo]Omission, complété(e) par analogieah ibat ad sectam, dixit quod demun sibi tradidit unum parvum baculumTerme : et unguentumTerme : in uno holobaustroTerme : ex quo ungebat baculum ; quo uncto, ascendebat super dicto baculo, dicendo : « Vaz, de par le dyableTerme : , vaz !Changement de langue : français ». Et immediate erat illuc. Et ibat libenter diebus martisPériode : mardi.

Interrogatus in quibus sectis fuit, dixit quod in tribus, scilicet subtus castrum Dompni MartiniLieu : , ai–secteNote dans la marge de gauche–ai in furno de MonthobynLieu : , et in siturnoCorrection par-dessus, remplace : soturnoaj Francisci MarguetPersonne : .

Interrogatus de suis complicibus, dixit vidisse in sectis et realiter cognovisse sepisper hos, videlicet Johannem RicharPersonne : , GuilliemetamPersonne : eius uxorem, ak–ComplicesNote dans la marge de gauche–ak JohannemPersonne : eorundem conjugum filium, Pernetum JacaudPersonne : , Franciscum MarguetPersonne : , YsabellamPersonne : de PeresLieu : dictam JolyaPersonne : , MargaritamPersonne : uxorem Johannis DiserensPersonne : de PeresLieu : , Francesiam JacodPersonne : de SugniensLieu : , Girardum de [p. 431]Saut de pagedeCorrigé de : al MadalenaPersonne : de Pullie PictetLieu : et eius matremPersonne : , Glaudium Adnar luz MagnymChangement de langue : françaisPersonne : de BoctentLieu : , Nycodum CarrazPersonne : de RueryLieu : , Jaquemetum MermyouzPersonne : de BerchieLieu : et Petrum GleyPersonne : de Villar luz TerreuxLieu : Changement de langue : français, necnon uxorem Petri Mandi Richar alias CoquozChangement de langue : françaisPersonne : vocatam laz CoquessazPersonne : Changement de langue : français, et quandam JohannetamPersonne : de ultra lacum2 habitatorem, cum dompno Johanne GirodiPersonne : capellanoTerme : qui alias morabatur apud EchallentLieu : sunt circa duo anniDate : 1496, et Johannem PilletPersonne : de Sancto CyriacoLieu : , comedentes, bibentes, et facientes omnes actus quos soliti sunt facere in dicta secta.

Interrogatus a quo tempore non fuit in secta, dixit quod a festo Beati MichaelisPersonne : vel circaDate : 29.09.1498 (des fêtes religieuses), scilicet subtus castrum Dompni MartiniLieu :  ; et ibidem vidit omnes supradictos, preterCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : predam dictum Nycodum CarrazPersonne : de RueryLieu : , quem non vidit a tempore quo recessit.
Et ulterius non fuit interrogatus, sed remissus ad horam vesperorumPériode : le soir, presentibus quibus supra et dompno Johanne VuystonisPersonne : cappellano vicario dicti loci, testibus ad premissa vocatis et rogatis.

23 novembre 1498, plus tard

Alia repeticioCentré

Anno et die predictisDate : 23.11.1498, hora vesperorumPériode : le soir, fuit per prefatum dominum viceinquisitorem prefatus Petrus MenestreyPersonne : interrogatus si unquam in confessione sacramentali fuerit confessus dictum crimen heresis. Dixit quod non.

[p. 432]Saut de page

Interrogatus super maleficiisTerme : , dixit quod demun sibi tradidit unum halobaustrumTerme : repletum pulveribus ad nocendum hominibus et animalibus ; ex quibus maxime mori fecit unum bovemTerme : Petro DaugozPersonne : de Pullie luz GrantLieu : , est annusDate : 1497, et unum alium Johanni MartiniPersonne : ipsius loci, sunt circa septem mensesDate : avril 1498, ac unum alium Francisco JacaudPersonne : de ChardonayLieu :  ; que sibi custodiebat Petrus Menetrey juniorPersonne : , eiusdem inquisiti nepos, ob despectum quod noluerat sibi tradere.

Item confitetur dedisse ex illis pulveribus ad bibendum die festi Nativitatis Domini proxime lapsiDate : 25.12.1497 de sero domi an–homicidiumNote dans la marge de gauche–an Panchaut Stephaneto LaciantPersonne :  ; qui immediate perdidit loquelam et vixit sine loquendo usque in festo ao–Omnium sanctorumOrganisation : Correction à la hauteur de la ligne, remplace : beati JohannisPersonne : –ao proxime lapsoDate : 01.11.1498 ; deinde ab humanis decessit.

Item confitetur dedisse ad bibendum AnthoniePersonne : uxori quondam Jaqueti CarrazPersonne : de Pullie PictetLieu : , ap–homicidiumNote dans la marge de gauche–ap sunt novem anni vel circaDate : 1489, et languivit certo tempore, deinde mortua fuit, eo quod quodam semel ipse et Franciscus MarguetPersonne : transierunt per locum ipsum de Pullie PictetLieu : et ipsa noluit eis dare bibere. Et quadam alia vice qua reversi sunt, ipsa dedit eis, et tunc ipse dedit sibi ad bibendum, ex quo ipsa mortua est, ut supra.

Item confitetur quod sunt octo anni vel circaDate : 1490, in domo de PanchautPersonne : de Pullie luz GrantLieu : , aq–homicidiumNote dans la marge de gauche–aq dedisse ex illis pulveribus ar–ad bibendoCorrigé de : ad bibendum–ar Petro RozPersonne : ipsius loci, ex quo mortuus fuit, ideo quod habueratCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : huas debatum de quadam decima.

[p. 433]Saut de page

Item confitetur voluisse ponere ad sectam hereticorum vi et violencia quadam noctePériode : la nuit, tenendo per brachium, MermetamPersonne : uxorem Johannis LaciantPersonne : quodam semel. Sed ipsa noluit, sed ab eodem evasit.
Ulterius non fuit interrogatus, sed remissus ad diem sequentemDate : 24.11.1498, presentibus quibus supra.

24 novembre 1498

Alia repeticio dicti Petri Menestrey alias de SaugesPersonne : , cum conclusione dicti processus.Centré

Anno quo supra et die vicesima quarta dicti mensis novembrisDate : 24.11.1498, supradictus supradictusCorrigé de : at Petrus des Sauges alias MenestreyPersonne : inquisitus fuit per prefatum dominum viceinquisitorem iterum interrogatus super maleficiis per eum perpetratis et complicibus suis. Qui dixit et respondit alia nescire preterquam illa que superius dixit et confessus est.

Preterquam de complicibus suis, dixit et confessus est vidisse et realiter cognovissse in sectis supradictis au–complicesNote dans la marge de gauche–au supradictos omnes, necnon JohannemPersonne : filium dicti Francisci MarguetPersonne : et eiusdem JohannisPersonne : uxoremPersonne : , agentes et av honorem ac reverenciam demoni facientes, prout supra dictum est.
Aliud dixit se nescire ; [p. 434]Saut de pagesed juravit in manibus prefati domini viceinquisitoris super sanctis Dei euvangeliis omnia superius per eum confessata fore vera, et eadem vult manutenere coram omnibus.
Tunc prefatus dominus viceinquisitor dixit prefato inquisito an vellet concludere processum et conclusionem imponere. Quiquidem Petrus MenestreyPersonne : inquisitus rogavitCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : dix[it]aw eundem dominum viceinquisitorem ut concluderet et finem imponeret dicto eius processui, submictendo se de non in contrarium veniendo, renunciando juribus, etc.Abréviation Illico comparuit venerandus procurator sacre fidei coram eodem domino viceinquisitore, petens concludi dictum processum et conclusionem fieri. Et tunc prefatus dominus viceinquisitor conclusit ax–conclusio processusNote dans la marge de gauche–ax ipsum processum et finem imposuit, presentibus venerabilibus religiosis et fratribus dominis Ludovico VullieriiPersonne : priore et GuichardoPersonne : ordinis CisterciensisOrganisation : et conventus MonteronisLieu : , necnonCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : necnonay Francisco JacaudPersonne : castellano Dompni MartiniOrganisation : , Petro JacaudPersonne : eius fratre, Girardo du ForPersonne : , Johanne SovajatPersonne : gubernatore, et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

De dicti domini viceinquisitoris precepto

[Signature :] AndreasÀ l’original : as ThovaciiPersonne : Seing/signe notarial

[p. 435]Saut de page

[p. 436]Saut de page

[p. 437]Saut de page

[p. 438]Saut de page

Processus Petri des Sauges alias MenestreyPersonne : super heresis crimine etc.Abréviation

Dompni MartiniLieu : 3

Annotations

  1. Lacune dans le texte source (2 mots).
  2. Suppression par biffage : inquitore.
  3. Corrigé de : deputato.
  4. Suppression par biffage : ap.
  5. Ajout entre les lignes.
  6. Ajout dans la marge de gauche par une main du XXe siècle : X.
  7. Suppression par biffage : de.
  8. Suppression par biffage : coram aliquo inquisitore.
  9. Ajout dans la marge de gauche par une main du XXe siècle : X.
  10. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : Glaud[io].
  11. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : sp[ectus].
  12. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : faciunt.
  13. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : quia.
  14. Suppression par biffage : quod non.
  15. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : sp.
  16. Suppression par biffage : ubi.
  17. Correction au-dessus de la ligne, remplace : ipsimet.
  18. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : Eccles.
  19. Corrigé de : monitione.
  20. Correction par-dessus, remplace : emter.
  21. Omission, complété(e) par analogie.
  22. Suppression par biffage : questionari.
  23. Correction par-dessus, remplace : relis.
  24. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : dixit.
  25. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : dab.
  26. Ajout dans la marge de droite.
  27. Note dans la marge de gauche.
  28. Suppression par biffage : ad illa.
  29. Note dans la marge de gauche.
  30. Suppression par biffage : po[st].
  31. Note dans la marge de gauche.
  32. Suppression par biffage : mala.
  33. Omission, complété(e) par analogie.
  34. Omission, complété(e) par analogie.
  35. Note dans la marge de gauche.
  36. Correction par-dessus, remplace : soturno.
  37. Note dans la marge de gauche.
  38. Corrigé de : .
  39. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : pred.
  40. Note dans la marge de gauche.
  41. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : beati JohannisPersonne : .
  42. Note dans la marge de gauche.
  43. Note dans la marge de gauche.
  44. Corrigé de : ad bibendum.
  45. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : hu.
  46. Corrigé de : .
  47. Note dans la marge de gauche.
  48. Suppression par biffage : facientes.
  49. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : dix[it].
  50. Note dans la marge de gauche.
  51. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : necnon.
  1. Le procès reprend le 21 novembreDate : 21.11.1498 et non le 17.
  2. Rive sud du LémanLieu : .
  3. Ecrit à l’envers, au dos du cahier.