[Note d’archives dans la marge de
gauche par une main du XXe siècle :] 1438 juillet 30Date : 30.07.1438
30 juillet 1438
JhesusPersonne : Centré
Noverint universi presentes et futuri quod
anno currente millesimo
iiiic xxxviii die trigesima mensis juliiDate : 30.07.1438 coram venerabili fratre
Uldrico de
TorrentePersonne : ordinis PredicatorumOrganisation : 1, in sacra pagina magistro,
hereticorumTerme :
inquisitoreTerme : , comparuit spontaneus et se presentavit absque eo quod de
heresieTerme : esset infamatus nec abinde esset citatus vel
monitusTerme : , et eciam
in presencia mei jurati infrascripti,
AymonetusPersonne : filius quondam
Jaqueti Maugetaz alias dicti CossandeirPersonne : , habitatoris de
EspessesLieu : , jam
pridem sententiati de heresi et eciam per curiam secularem ignibus concremati.
Qui
AymonetusPersonne : a–existens etatis fere XXti annorum vel circaÂge : 20 ans Ajout dans la marge de
gauche avec un signe d’insertion–a cum magnis lacrimis et replicatis singultibus
atque suspiriis humiliter et devote petiit a prefato domino inquisitore,
quatenus eum vellet
absolvereTerme : a multis gravibus et enormibus
peccatis que ipse commiserat in
sectaTerme : b hereticorum unacum
eius patre quondam.
Que peccata in modum qui sequitur, judicialiter
coram me jurato infrascripto confessus est, videlicet quod sunt
jam quinque
anniDate : 1433 quod eius pater
2 eum volebat facere ire ad quoddam pratum, ut
ibi ipse negaret Deum. Sed ipse illuc accedere noluit, sed stetit
tota die cum quibusdam pueris custodientibus equos et, veniente
vespere, venit domum, quem pater verberavit atrociter eo quod non venerat
ad pratum.
Tandem
una noctePériode : la nuit pater eius fecit eum venire secum.
Cum fuerit in itinere prope
EspessesLieu : , pater suus ascendit super unum
parvum
bovemTerme : nigrum vel super pullum
equiTerme : nigrum – non bene sciret
discernere quod esset –, et pater ipsius fecit eum ascendere retro se super
dictum animal, et inceperunt ire, et ibant ita fortiter et impetuose
quod erat unum mirabile ; sed vere nesciret dicere locum ad quem iverunt, nisi quod dicebant illi qui ibi aderant quod erant prope
BasileamLieu : .
Et ibi reperierunt multas gentes, et putat quod erant plus quam
centum tam mares quam mulieres. Et ibi venit quidam homo niger
qui erat
dyabolusTerme : et ipsi
AymonetoPersonne : dixit quod oportebat quod ipse negaret
Deum et quod caperet ipsum in Deum suum ; quod et fecit.
c–Fecit eciam ei negare totam Trinitatem et sanctum baptismum et quidquit ex eo erat.Ajout dans la marge de
gauche avec un signe d’insertion–c Postea
convertit se in modum unius magni candelabri nigri habentis unum
foramen retro, et postea se convertit in speciem cati nigri, et omnes
qui ibi erant, venerunt ad osculandum eidem in culo ; et ipse eciam
fecit sicut ceteri. Et
dyabolusTerme : ei dedit
quinque solidosUnité monétaire : 5 sols , sed non
recordatur quid devenerint. Et postea hiis omnibus factis ibi
comederunt et biberunt, et pater eius ei apportavit panem
et unum frustum carnium supra, sed nescit que carnes essent.
Et ipse loquens signavit
[se]Omission, complété(e) par analogied et statim cecidit bene longe, et nesciebat ubi erat, in quodam prato. Sed statim affuit quidam
queCorrigé de : quie venit
eum quesitum, et reduxit eum ad locum in quo prius erat. Et
dixit dictus
AymonetusPersonne : quod in dicta
societateTerme : erant plures candele que
habebant lumen sive flammam, gallice
blovazTerme : Changement de langue : français, et facta dicta
adorationeTerme :
omnes dicte gentes tam mares quam mulieres inceperunt commisceri adinvicem
et cohire unum cum alio
f–sicut canesAjout au-dessus de la
ligne–f.
Interrogatus qualiter se ponunt mulieres, dixit et
ostendit quod ponebant manus ad terram et homines ponebant se desuper
a parte posteriori.
Interrogatus si ipse ita fecerit, dixit quod sic, cum quadam
muliere quam non cognoscit.
Interrogatus quid eis dyabolusTerme : precipiebat
de corpore ChristiTerme : , dixit quod precepit quod quando ipse caperet a sacerdote,
quod ipse non comederet, sed poneret manum sinistram ad os cum
mappa et reservaret, et quod postea sibi dyaboloTerme : portaret.
Interrogatus
quantis vicibus recepit corpus Christi, dixit quod duabus.
Interrogatus si ita
fecerit sicut dixit, dicit quod non, sed fecit sicut precipiebat curatus,
qui precipiebat quod non tangeretur corpus Christi cum dentibus, sed solum cum
lingua ; et ideo quando venit in festo PascheTerme : Date : des fêtes sans date fixe, quando ipse receperat corpus
Christi et pater dicti deponentis ei dixit quid ipse fecerat de corpore Christi,
ipse respondit quod ipse comederat ; cui pater suus intulit multas
minas et dixit ei : « Tu non eris nisi unus mendax et nichil
tenebis de hiis que tu promisisti. », et multa alia verba ei dixit.
Item interrogatus quid preciperet dyabolusTerme : de pane benedicto, qui dixit
quod precepit quod bene caperetur a presbitero, sed quod non manducetur,
sed quod conculcetur pedibus et postea quod detur caniTerme : .
Item
interrogatus quid de aqua benedicta, dixit quod precipiebat quod non
aspergeretur super se,
seCorrigé de : sedg retro se.
Item interrogatus de confessione quid
precipiebat, dixit quod precipiebat quod bene confiteretur, sed non de
hoc quod negaverat Deum et quod recepisset dyabolumTerme : in deum,
etcAbréviation.
Interrogatus et monitus quod diceret et nominaret si aliquas
personas cognoscebat in dicta societate, dixit verum non, nisi
illam mulierem
dictamAjout au-dessus de la
ligneh Ruffam de VallePersonne : 3 que tunc bene erat ; sed alios
non cognoscebat, ymo et plurimum non intelligebat quid dicerent.
Item dixit quod una alia vice fuit in dicta secta seu societate
cum patre suo ut supra, supra quendam montem retro
GrueriamLieu : 4,
sed nescit quo nomine vocatur, et ibi reperierunt quosdam alios
homines qui ibi frangebant grossa frusta
glacieiTerme : quas
dyabolusTerme : ministrabat cum maleis ferreis acutis. Et ibi erat
unus gross
usCorrection à la hauteur de la
ligne, remplace : osi homo et magnus niger cum uno ysopo sive
sparsorio qui infundebat aquam desuper, et glacies adinvicem
congelabantur ;
sedCorrection à la hauteur de la
ligne, remplace : etj ipse deponens nichil juvit ad frangendum,
sed custodiebat animal super quod iverant. Et postea venit
una grossa nubes obscura et nigra que totam illam glaciem
levavit in aerem ; et ipse deponens ascendit animal super
quodAjout au-dessus de la
lignek iverant
ipse et pater suus, et reversus est et fuit ante domum patris sui ;
et
dyabolusTerme : apparuit in effigie patris sui in eorum parrochia cum
aliis hominibus signantibus tempus, et subjunxit deponens, dum scit, quam bono
corde signabat tempus. Et dixit quod pater suus remanserat cum aliis
hominibus qui fregerant dictas glacies, et
feceruntCorrection à la hauteur de la
ligne, remplace : freg[erunt]l portari dictas
glacies et grandines supra
ViviacumLieu : et
tempestaveruntTerme : illos de
ViviacoLieu : .
Interrogatus qua die fuit hoc, dicit quod fuit quadam die martisPériode : mardi de
mane circa horam primePériode : le matin.
Subsequenter dixit quod quadam alia vice
duxit eum pater suus versus
RodanumLieu : , ubi
RodanusLieu : intrat lacum
5, et volebat
pater suus quod ipse deponens caperet in quadam domo unum puerum ;
sed ipse noluit. Et tunc pater suus et quidam alii qui ibi erant,
intraverunt dictam domum et ibi ceperunt sive occiderunt dictum
puerum, nec bene scit quid ibi fecerunt.
Item dixit quod in prima
vice quando ipse fuit versus BasileamLieu : , dyabolusTerme : volebat quod ipse sibi daret
corpus suum vel animam suam, sed ipse noluit facere. Et tunc pater suus
dixit dyaboloTerme : : « Ipse bene faciet alia vice ». Et tunc quando ipsi fuerunt
in tertia vice, ipse dedit sibi parvum digitum eius sinistrum,
quando ipse moriretur.
Item dixit quod non sunt nisi tres septimane
quod ipse deponens et confitens ibat a villa de EspessesLieu : ad iuvandum
curatumTerme : CulliaciLieu : , et dyabolusTerme : apparuit ei in specie unius parvi
leporisTerme : et dixit ei : « Tu non servas mihi ea que promisisti ; quare
est hoc quod non servas ? ». Cui ipse deponens respondit : « Ego nolo tibi
aliquid servare, sed te nego omnino nec volo aliquid habere
agere tecum ». Et tunc lepus ille disparuit facto signo crucis
per deponentem sive confitentem.
Et hec fuere que prefatus
AymonetusPersonne :
confessus est eius propria et spontanea voluntate. Et tunc dictus
inquisitor me juratum infrascriptum mandavit seu destinavit cum
dicto confitente ad venerabilem et circonspectum virum dominum cantorem
LausannensemOrganisation : ,
vicariumTerme : 6 reverendi in
ChristoPersonne : patris et domini, domini
JohannisÀ l’original : JoPersonne : ,
LausannensisOrganisation : episcopiTerme : , pro
absolutioneTerme :
sacramentali obtinenda per dictum
AymonetumPersonne : . Quem
AymonetumPersonne : ego juratus
infrascriptus duxi ad dictum dominum cantorem, et, recepta absolucione
eundem
AymonetumPersonne : reduxitCorrigé de : reduxim ad dictum dominum inquisitorem qui in
presentia mei ut supra et testium infrascriptorum eidem
AymonetoPersonne :
abjurareTerme : fecit dictam
heresimTerme : et sectam totam et omnia inde sequentia,
videlicet sub pena juris, dicens eidem
AymonetoPersonne : quod quare ipse sponte venerat, pro hac prima vice sancta mater Ecclesia eidem parcebat integre ;
sed sibi caveret quod amplius non reverteretur ad dictam heresim,
aliter contra eum procederetur ex forma juris. Qui
AymonetusPersonne : flexis genibus
ambabus manibus super sancta Dei euvangelia juravit se numquam
ad eandem heresim
etCorrection à la hauteur de la
ligne, remplace : siven sectam rediturum.
Et premissa facta fuerunt
in presentia mei jurati infrascripti et fratrum
ReymondiPersonne : et
Aymonis CeriactiPersonne : 7
ordinis Predicatorum LausannensisOrganisation : in
cameraCorrection à la hauteur de la
ligne, remplace : domoo dicti domini inquisitoris
in domo dictorum fratrum Predicatorum,
anno et die quibus supraDate : 30.07.1438.
Ita est. [Signature :] PetrusÀ l’original : Pe CortoAbréviationPersonne : Seing/signe notarial
Aligné à droite
Résumé
Le 30 juillet 1438, Aymonet Maugetaz, d’Épesses, se présente spontanément devant l’inquisiteur Ulric de Torrenté au couvent des dominicains de Lausanne, pour lui demander de l’absoudre de ses méfaits commis au sabbat avec feu son père. Il confesse ses péchés et est interrogé par l’inquisiteur. Il obtient l’absolution d’Antoine de Prez, vicaire de l’évêque Jean Prangins, et abjure son hérésie.