SDS VD D 1 8-1
Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, par Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega et Martine Ostorero
Citation : SDS VD D 1 8-1
Licence : CC BY-NC-SA
Procès de sorcellerie intenté contre Jaquette Pelorinaz, de Martigny
1459 avril 25 – mai 10. Château de Martigny
Description de la source
- Cote : ACV, Ac 29, p. 92–103
- Date : 1459 avril 25 – mai 10
- Support d’écriture : Papier
- Langue : latin
-
Édition
- Ammann-Doubliez 2007, p. 166–185
Littérature
- Ostorero 2005, p. 366
- Ammann-Doubliez 2007, p. 199–223
- Ostorero 2010, p. 19, 26–27, 31
- Pittet 2010, p. 212
- Ammann Doubliez et al. 2014, p. 161
- Ammann Doubliez 2020
Commentaires
Bien que ce procès concerne le Valais savoyard et le diocèse de Sion, il a été réuni au registre ACV, Ac 29, qui contient majoritairement des procès relatifs au diocèse de Lausanne et au pays de Vaud. Les éditeurs respectent ainsi l’unité codicologique du registre.
Le procès de Jaquette Pelorinaz occupe les pages 92 à 103 du registre Ac 29 ; les pages 101 à 103 ont été laissées en blanc. Le notaire et clerc François Bosset rédige chacune des étapes du procès et il s’intitule « scriba inquisitionis », mandaté par le vice-inquisiteur Pierre Ginod. Les lignes correspondant aux aveux et à leur confirmation par l’accusée (« responsio, repetitio et ratificatio ») sont rédigées par une deuxième main anonyme ; il s’agit vraisemblablement de celle du notaire Jean de Loes, de Sembrancher, dont François Bosset aurait validé les écrits de la signature de son propre nom. Cette deuxième main se rapproche beaucoup de celle, aussi anonyme, qui a écrit la sentence, conservée indépendamment du procès dans le fonds factice des Archives de Martigny-Mixte.
Texte édité
Processus contra Jaquetam PelorinazPersonne : ,
suspectam de secta heretice pravitatis
Anno Domini millesimo IIIIC LIXno et die vicesima quinta mensis
aprilisDate : 25.04.1459, in castro MartigniaciLieu d’origine : 1, vigore assignacionis facte comparet
coram venerabili et egregio viro fratre Petro GinodiPersonne : , ordinis fratrum
PredicatorumOrganisation : , sacre theologie professore, locumtenente reverendi patris
hereticeque pravitatis inquisitorisTerme : a sancta Sede apostolica specialiter deputati
in diocesibus SedunensiLieu : , LausannensiLieu : et GebennensiLieu : , necnon eciam vicesgerente
in hac parte auctoritate sibi commissa reverendi in ChristoPersonne : patris et domini
domini VualteriiPersonne : , Dei et apostolice Sedis gracia episcopiTerme : SedunensisOrganisation : , comitisTerme :
et prefectiTerme : VallesiiLieu : , videlicet dicta Jaqueta PelorinaPersonne : , de RaspisLieu : 2,
parrochie MartigniaciLieu : , suspecta de crimine hereticeTerme : pravitatis.
Quequidem JaquetaPersonne : promisit et juravit juramento suo corporali,
tactis Dei euvangeliis per eandem in manibus prefati domini
locuntenentisAinsi, et sub pena habere delictum pro confesso de quo
inculpatur et est supecta si de perjurio convicta fuerit.
Interrogata an sciat causam sue detencionis, que JaquetaPersonne : dicit
quod non. Qui prefatus dominus vicarius sibi JaquetePersonne : notifficavitAinsi
quod est detenta pro crimine heresis et appostassieTerme : Ainsi de quo inculpatur
et tenetur pro suspecta, presentans prefatus dominus vicarius dicte
JaquetePersonne : presenti et audientCorrection par-dessus, remplace : dai eamque diligenter exortatus est quod si
voluerit confiteri, dicere et declarare veritatem quam sciverit de et
super dicto heresis crimine, se offert sui parte necnon prefati domini SedunensisOrganisation :
episcopi sibi facere misericordiam de jure redeuntibus et penitentibus
ad sanctam matrem Ecclesiam, puro corde et fide non ficta, promissam facere
et concedere auctoritate dicti inquisicionis officii. Quequidem JaquetaPersonne : dicit
et respondit se numquam fuisse nec esse de sectaTerme : hereticorumTerme : et non indigere
propter hoc de misericordia sibi supra presentata. Quibus auditis, prefatus
dominus locuntenensAinsi quo supra nomine dictam JaquetamPersonne : pro prima monicioneTerme :
juridica monuit et diligenter, ut convenit, exortatus est ut ipsa
JaquetaPersonne : hinc ad diem jovis proximam XXVI dicti mensis aprilisDate : jeudi, 26.04.1459, hora none,
super premissis advertere velit et compareat personaliter coram prefato domino locumtenente
in ipsiusque presencia omnimode confiteatur veritatem de et super dicto crimine
heresis de quo est inculpata et tenetur pro suspecta, presentans ut supra
sibi JaquetePersonne : misericordiam sancte matris Ecclesie que redeuntibus et penitentibus,
puro corde et fide non ficta, est promissumAinsi. De quibus premissis omnibus
prefatus dominus b locumtenens michi notario subscripto peciit litteram testimonialem,
presentibus ad hec vocatis et rogatis, videlicet venerabilibus religiosis Petro VuilliensPersonne : et Petro
RolazPersonne : , canonicis Montis JovisLieu : , Jacobo de FausonayPersonne : , Johanne de BertholinisPersonne : , Johanne
de PratoPersonne : , Perrodo MorandiPersonne : , Rolando de BasqueriaPersonne : et pluribus aliis testibus etcAbréviation.
Secunda monicioCentré
Anno et loco quibus supra et die vicesima sexta mensis aprilisDate : 26.04.1459,
vigore assignacionis suprascripte comparuit personaliter eadem
JaquetaPersonne : coram venerabili religioso fratre Victore MacenetiPersonne : ,
ordinis fratrum PredicatorumOrganisation : 3, in decretis baccallarioAinsi et ad hoc
missisÀ corriger en : missoc per egregium fratrem Petrum GinodiPersonne : predictum, locuntenentem
ut supra. Quiquidem frater VictorPersonne : , procurator fideiTerme : quo supra nomine sibi
JaquetePersonne : misericordiam Ecclesie in forma juris presentavit si
puro corde, fide non ficta, redire vellet ad gremium sancte matris
Ecclesie et omnimodam dicere veritatem de se et suis complicibus.
Que dicta JaquetaPersonne : respondit eidem fratri VictoriPersonne : se nichil scire
de hiis de quibus inquirebatur contra eam. Quibus auditis
per dictum fratrem VictoremPersonne : , assignavit eidem JaquetePersonne : horam, videlicet
ad eandem diem, hora vesperorum, coram ipso personaliter compariturÀ corriger en : amd pro
tercia [monicione]Omission, complété(e) par analogiee, ut sibi f veritatem diceret de hiis de quaAinsi inculpatur.
De quibus premissis omnibus dictus g frater VictorPersonne : quo supra
nomine michi notario subscripto peciit litteram testimonialem,
presentibus Ansermo AlbiPersonne : , de Sancto BrancherioLieu : , et Johanne BasPersonne : , famulo castellani.
Tercia monicioTerme : Centré
Anno, indicione, dieDate : 26.04.1459, loco et coram testibus quibus supra,
vigore assignacionis suprascripte comparuit personaliter eadem
JaquetaPersonne : coram prefato domino locuntenenteAinsi. Quiquidem
locumtenens sibi JaquetePersonne : misericordiam Ecclesie in forma juris
presentavit si puro corde, fide non ficta, redire vellet
ad gremium sancte matris Ecclesie et omnimodam dicere veritatem
de se et suis complicibus. Que dicta JaquetaPersonne : respondit
eidem domino locumtenenti se nichil scire de hiis de quibus
inquirebatur contra eam. Quibus auditis, dictus dominus
locumtenens assignavit eandem JaquetamPersonne : , ad diem sabbati sequentis
XXVII dicti mensisDate : samedi, 27.04.14594 personaliter comparituram, coram ipso domino locumtenente,
etcAbréviation. De quibus premissis omnibus et singulis prefatus dominus locumtenens
michi notario subscripto peciit litteram testimonialem, presentibus quibus
supra.
Quarta monicioTerme : ex habundantiCentré
Anno et loco prenotatis et die sabbati vicesima septima mensis
aprilisDate : 27.04.14595, vigore assignacionis prescripte comparuit
personaliter eadem JaquetaPersonne : coram prefato domino locumtenente. Quiquidem
locumtenens sibi JaquetePersonne : pro ultimo dictarum monicionum termino et
ex habundanti, quia misericordia sancte matris Ecclesie est major
quam malicia et peccatum, dicte JaquetePersonne : misericordiam Ecclesie
in forma juris presentavit si tamen puro corde, fide non ficta,
redire vellet ad gremium sancte matris Ecclesie et omnimodam dicere
veritatem de se et suis complicibus. Que dicta
JaquetaPersonne : respondit eidem domino locumtenenti se nichil scire de
hiis de quibus inquirebatur contra eam. Quibus auditis,
dictus dominus locumtenens assignavit eandem JaquetamPersonne : ad dies
sequentes coram ipso personaliter comparituram ad inquirendum
in propriam personam eiusdem JaquetePersonne : secundum formam juris
pro veritate ex ore suo habenda, alias dicturam et proposituram
causam justam et racionabilem, si quam habeat, quare in
propriam personam eiusdem inquiri non debeat, instante procuratore
fidei, ulteriusque processurum, ut fuerit racionis. Datum die
et anno quibus supraDate : 27.04.14596, in castro MartigniaciLieu d’origine : , presentibus ad hec
vocatis testibus Jacobo CavelliPersonne : , clericoTerme : et notarioTerme : publico, et Johanne
BasPersonne : , famulo castellani.
Sentencia interlocutoriaTerme : Centré
Anno, die et locoDate : 27.04.14597 prenotatis comparuit in castro MartigniaciLieu d’origine :
dicta JaquetaPersonne : assignata coram nobis et interrogata si et
desuper hiis de quibus intitulabatur et inculpabatur veritatem
dicere vellet. Que respondit se de dicta materia nichil
scire nec scire velle. Quibus auditis, dictus dominus locumtenens
interrogavit eam si aliquos inimicos capitales haberet
et a testimonio repellere vellet. Que respondit et dicit quod
non. Et insuper interrogata si se deffendere super hiisCorrection par-dessus, remplace : hoch
[p. 95]Saut de pagevellet et ad suas deffensiones admitti, que dixit se
esse bonam et perfectam et aliud nichil dixit. Quibus
suis responsionibus auditis, prefatus frater Victor MactenetiPersonne : ,
jurisperitus et baccallarius in decretis, procurator fidei, attentis
accusacionibus, variacionibus, indiciis et famamÀ corriger en : famai magno
tempore contra eandem JaquetamPersonne : laborantibus, peciit in
eius personam inquiri, donec et quousque veritas ex ore eius
haberetur. Nos igitur frater Petrus GinodiPersonne : , sacre
theologie professor, vicarius locuntenens reverendi patris,
fratris Reymondi de RotaPersonne : , ordinis fratrum PredicatorumOrganisation : , in
diocesibus LausannensiLieu : , GebennensiLieu : et SedunensiLieu : inquisitoris
auctoritate apostolica specialiter deputati, necnon et auctoritate reverendi
in ChristoPersonne : patris et domini domini Vualterii de SupersaxoPersonne : ,
Dei et apostolice Sedis gracia episcopi SedunensisOrganisation : , in hac parte
michi concessa usque ad sentenciam diffinitivam exclusive,
ut patet per publicum instrumentum receptum per
venerabilem virum dominum Leonardum PrepositiPersonne : , canonicumTerme : ecclesie
SedunensisLieu : et procuratorem dicti reverendi domini SedunensisOrganisation : , habito
consilio cum libris et peritis, te JaquetamPersonne : , attentis diffamacionibus et maxima infamia contra te magno tempore
laborante, perjurio et indiciis magnis et claris contra
te laborantibus, in propriam personam inquiri, instante procuratore
fidei, declaramus et ordinamus donec et quousque veritas
ex ore tuo habeatur, citra tamen mortis periculum, sanguinis
effusionem, membrorum mutillacionem, de quibus sollemniter
protestamur. Datum in castro MartigniaciLieu d’origine : , die et anno premissisDate : 27.04.14598,
presentibus ad hec vocatis testibus, videlicet nobili Jacobo ExchamperiiPersonne : ,
venerabilibus religiosis domino Petro VuilliensPersonne : et domino Petro
RolaPersonne : , canonicis Montis JovisLieu : , nobili Henrico de FausonayPersonne : , Ansermo
AlbiPersonne : , BertholetoPersonne : de AntronazLieu : , Johanne de DrapelloPersonne : et Perrodo
MorandiPersonne : .
jResponsio facta per Jaquetam PerolinazPersonne :
inquisitam.Centré9
prescripte comparuit coram prefato domino locumtenente domini inquisitoris
prenominata Jaqueta PerolinazPersonne : inquisita. Quiquidem dominus locumtenens
interrogavit dictam JaquetamPersonne : an velit confiteri et declarare veritatem
quam sciverit de et super crimine heretice pravitatis de quo est inculpata,
deffamatataTerme : À corriger en : diffamatal et suspecta. Que JaquetaPersonne : , liberata ab omni vinculo
carceris, tortureTerme : et questionis, dicit, confitetur et deponit verum esse
quod quadam vice, diu est, et non recordatur de tempore, ut dicit, Johannetus
FalquetPersonne : quondam, eiusdem secte heretice pravitatis, sibi dixit quod iret ad domum
ipsius JohannetiPersonne : ; et venit eadem JaquetaPersonne : , et dum fuit ante domum dicti
JohannetiPersonne : , reperit ibi dictum JohannetumPersonne : et quendam hominem nigre
speciei. Qui JohannetusPersonne : dixit dicte JaquetePersonne : : « Venisti huc ; opportet quod
tu maneas nobiscum ». Et adinvicem habuerunt multa verba.
Deinde idem JohannetusPersonne : dixit dicte JaquetePersonne : : « Opportet quod tu te reddas
isti homini et habebis multa bona et omnia que volueris ». Que JaquetaPersonne : ,
instigante dicto Johanneto FalquetiPersonne : quondam, fecit homagium dicto homini nigre
speciei. InterrogataCorrection par-dessus, remplace : usm qualis erat homo ille, dicit quod erat dyabolusTerme : .
Interrogata quo nomine vocabatur, dicit quod vocabatur BocharPersonne : Changement de langue : français, prout
sibi dixit. Interrogata qualiter scit quod erat dyabolus, dicit quod eum
cognovit in specie et eciam in actibus suis. Interrogata quomodo
fecit homagium, dicit quod dedit sibi osculum in culo. Deinde,
instigante dyabolo et Johanneto FalquetiPersonne : predicto quondam, negavit Deum
et fidem catholicam et sacramenta Ecclesie et pro homagioTerme :
sibi dyabolo in specie qua supra donavit grossum digitum, et
ipse dyabolus in specie qua supra mordidit digitum sibi donatum.
Interrogata in quo loco fuit in secta hereticorum, dicit quod fuit
pluries in domo dicti JohannetiPersonne : . Interrogata qui erant presentes,
dicit quod erat dictus BocharPersonne : Changement de langue : français, quedam mulier vocata BerengizPersonne : Changement de langue : français
quondam, Johannetus FalquetPersonne : quondam, AnthoniaPersonne : , uxor JoJohannis de MollendinoPersonne : quondam,
AgnexPersonne : , uxor Johannis de LuchiaPersonne : , Michalla de VillaPersonne : 10, Perretus
AbbatisPersonne : , Johannetus JorenPersonne : quondam, PPetrus de LeschelleyrChangement de langue : françaisPersonne : , et plures
alii, in numero circa XVIII personarum, de quorum nominibus ad presens
non recordatur ; eciam erant plures stranei quos non cognoscebat.
Interrogata quid faciebant in dicta secta, dicit quod bibebant
et comedebant, deinde supponebant. Interrogata qualis
eam cognovit in secta carnaliter, dicit quod dictus BocharPersonne : dyabolus
eam pluries cognovit carnaliter. Interrogata an sit aliqua
[p. 97]Saut de pagedifferencia in cohituAinsi carnali de dyabolo et homine, dicit quod
sic, quia habet membrum grossum et multum frigidum et
habitat ad modum bestiarum brutarum subvertendo ordinem
nature hominis. Interrogata quomodo ibat ad sectas,
dicit quod dictus BocharPersonne : eam multociens portabat ad
sectas. Interrogata quomodo, dicit quod sibi tradiderat
unum baculumTerme : cum onguentoTerme : , qui per invocacionemTerme : dyaboli n
ducebat eam ad sectam, dicendo « Joz joz,Changement de langue : français parte dyaboli ! ».
Interrogata quo lumineTerme : utebantur in sectis, dicit quod
habebant lumen trublidum et candelam nigram ; et quando
volebant supponere, candela erat suffocata ; et dicit
quod in galli cantu incontinenti recedebant a secta.
Interrogata de quibus cibis comedebant in secta,
dicit quod comedebant panem, vinum et carnes.
Interrogata de quibus carnibus, dicit aliquando de
carnibus castronis et bovis, et aliquando de carnibus
puerorumTerme : ; tamen ipsa non commedebat, ut dicit, et
multociens erat Johannes AbbatisPersonne : et AnthoniaPersonne : , uxor Petri
BegexPersonne : . Interrogata in quo loco capiebant pueros,
dicit in cimisterio ecclesie parrochialis MartigniaciLieu : .
Interrogata qui erant illi pueri qui fuerant capti
per eos in cimisterio, dicit quod non recordatur, quia
jam diu est quod non fuit in secta, ut dicit.
Item dicit quod quadam vice fuerunt in secta apud
LevronumLieu : , in domo Perrodi RasiPersonne : , et ibidem erant eadem
JaquetaPersonne : et inter o alios quidam vocatus CognetPersonne : de AlessesLieu : Changement de langue : français11
et Perrussodus VeniandiPersonne : 12 quondam. Interrogata qualiter apperiebatÀ corriger en : apperiebantp
portas quando ibant in domibus et citurnis, dicit quod magister
ipsorum, scilicet dyabolus, apperiebat. Interrogata qua die tenebant
sectam, dicit multociens in die jovisPériode : jeudi. Interrogata an
timebat quando dyabolus portabat eam, dicit quod sic, aliquando ;
eciam dicit quod occuli faciebant sibi malum propter velocitatem
quando ibat, eciam pro aere. Interrogata an tempore quo
ibat ad sectas, maritus suus se perceperit de eadem de nocte,
dicit quod non, quia dormiebat ; tamen quando ipsa veniebat, idem
maritus suus sibi JaquetePersonne : dicebat : « Quid habes ? Tu es ita
frigida. » Interrogata an q–confessa fueritCorrection en bas de page, remplace : consa fuerit–q capellano delictum
[p. 98]Saut de pageheresis, dicit quod non. Interrogata an receperit corpus ChristiTerme :
in festo PascheDate : des fêtes sans date fixe quolibet anno, dicit quod sic, sicut alii
in ecclesia. Interrogata qua devocione recipiebat,
dicit quod aliquando habebat devocionem in se, tamen numquam
potuit venire ad confessionem de huiusmodi delicto
heresis, nec fuit illius volunctatisÀ corriger en : voluntatisr. Aliud nescit de
gestis per eam in secta, quia, ut dicit, diu est quod non
fuit in dicta secta et non recordatur de aliis
preter de suprascriptis, se offerens quod quando recordabitur,
confitebitur et declarabit prefato domino viceinquisitoriTerme : veritatem.
De quibus premissis omnibus prefatus dominus locumtenens
domini inquisitoris michi notario subscripstoÀ corriger en : subscriptos precepit litteram
testimonialem, presentibus ad hec vocatis testibus, videlicet
venerabilibus domino Petro RolazPersonne : , canonico RipallieOrganisation : , domino
Petro VullienPersonne : , canonico Montis JovisOrganisation : , nobili Jacobo
ExchamperiiPersonne : , Jacobo CavelliPersonne : , notario, Anthonio Promentz alias
BertholetoPersonne : , de IntronaLieu : , et Johanne BasPersonne : .
Repeticio facta dicte JaquetePersonne :
et conclusio facta in processuCentré
Anno quo supra et die prima mensis maiiDate : 01.05.1459, vigore
assignacionis facte comparuit coram prefato domino
vicario et locumtenente domini inquisitoris, videlicet prenominata
Jaqueta PerolinazPersonne : . Quiquidem dominus viceinquisitor
diligenter interrogavit et avisavit dictam JaquetamPersonne :
an ea que supra deposuit sint vera et de eisdem
bene certifficata, et an velit aliquid a dicta sua
responsione removere, mutare vel addere pro sola
facti veritate dicenda t. Que JaquetaPersonne : dicit u et
suo corporali juramento, tactis per eam sanctis scripturis in
manibus prefati domini locumenentis, dicit quod ea que supra
deposuit sunt vera et de ipsis est in animo suo bene
certifficata et avisata et v dicit quod nesciret aliud
dicere quia non recordatur. Et fuit interrogata per
prefatum dominum inquisitorem an velit concludere in suo
[p. 99]Saut de pagepresenti processu vel alias facere allegaciones pro suis
deffensionibus habendis ; dicit quod non vult petere
preter misericordiam Dei et Ecclesie et contentatur quod
concludatur in suo processu, quia aliud nesciret
dicere preter ea que deposuit. Et pari forma
comparuit egregius frater Victor MactenetiPersonne : w,
in decretis baccallarius, procurator fidei, petens concludi
in dicto processu. Quibus audittis, prefatus
dominus vicarius et locumtenens domini inquisitoris
de consensu dictorum procuratoris fideiTerme : et JaquetePersonne : conclusit
in dicto processu, dicendo : « In nomine Patris et
Filii et Spiritus Sancti amen ». De quibus
premissis omnibus et singulis prefatus dominus
procurator fidei michi notario subscripto peciit
dari litteram testimonialem, presentibus ad hec vocatis
testibus, videlicet nobili Johanne ExchamperiiPersonne : , vicedopnoAinsi
MartigniaciOrganisation : , Jacobo CavelliPersonne : , notario, Angellino
ObsertPersonne : , Perrodo MorandiPersonne : , Johanne LeonardiPersonne : , BertholetoPersonne :
de IntronazLieu : Changement de langue : français et Johanne BasPersonne : , familiaribus castri dicti
loci MartigniaciLieu : . Actum in dicto castroLieu d’origine : , die et anno
premissisDate : 01.05.1459.
RattifficacioTerme : facta per dictam JaquetamPersonne :
de premissis
Centré
Anno quo supra et die sabatti quinta mensis maiiDate : 05.05.1459, fuit eadem
JaquetaPersonne : interrogata per egregium dominum Petrum CochardiPersonne : ,
vicarium domini SedunensisOrganisation : episcopi, de et super premissis an illa sint vera, sicut
deposuit. Que dicit quod sic et illa omnia ractifficat tamquam
vera. De quibus, etc.Abréviation, presentibus ad hec vocatis testibus nobilibus
Petermando de ChivronePersonne : , vicedopno SedunensiLieu : , PetroPersonne : eius
filio, et Jacobo ExchamperiiPersonne : .
xAssignacio facta dicte JaquetePersonne : ad audiendum
jus et diffinitivam sentenciamTerme : super y
suo processu
Centré
primePériode : le matin, de mandato prefatorum dominorum vicariorum aa
per me scribam inquisicionis assignata [fuit]Omission, complété(e) par analogieab prefata JaquetaPersonne : super
intitulatis, ibidem presens et audiens, ad diem presentem,
hora none, coram prefatis dominis vicariis personaliter
comparitura ad audiendum jus et diffinitivam sentenciam
peremptorie et precise per eosdem ferendam super dictoCorrection par-dessus, remplace : isac
adsuo processu contra eandem JaquetamPersonne :
formato. Actum in castro MartigniaciLieu d’origine : , die et anno premissisDate : 05.05.1459,
presentibus ad hec vocatis testibus Johanne de DrapelloPersonne : ,
Angellino ObsertPersonne : et Johanne BasPersonne : , famulo castellani.
Annotations
- Correction par-dessus, remplace : d.↩
- Suppression par biffage : vi[carius].↩
- À corriger en : misso.↩
- À corriger en : am.↩
- Omission, complété(e) par analogie.↩
- Suppression par biffage : di[ceret].↩
- Suppression par biffage : dominus.↩
- Correction par-dessus, remplace : hoc.↩
- À corriger en : fama.↩
- Changement de main : main secondaire (B).↩
- Changement de main : main secondaire (B).↩
- À corriger en : diffamata.↩
- Correction par-dessus, remplace : us.↩
- Suppression par biffage : nos.↩
- Suppression par biffage : eos.↩
- À corriger en : apperiebant.↩
- Correction en bas de page, remplace : consa fuerit.↩
- À corriger en : voluntatis.↩
- À corriger en : subscripto.↩
- Suppression par biffage : non.↩
- Suppression par biffage : quod.↩
- Suppression par biffage : quod.↩
- Suppression par biffage : u[t].↩
- Changement de main : main principale (A).↩
- Suppression par biffage : eorum processibus.↩
- Changement de main : main principale (A).↩
- Suppression par biffage : fuerunt, fuit.↩
- Omission, complété(e) par analogie.↩
- Correction par-dessus, remplace : is.↩
- Suppression par biffage : eorum processibus.↩
- MartignyLieu : , jadis seigneurie épiscopale, est passée au statut de châtellenie savoyarde en 1384Date : 1384 ; au point de vue ecclésiastique, elle fait partie du diocèse de SionOrganisation : .↩
- Un des quartiers de MartignyLieu : .↩
- Il s’agit des DominicainsOrganisation : établis au couvent de la MadeleineOrganisation : à LausanneLieu : (Modestin 2007a, p. 364).↩
- Le samedi 27 avril 1459Date : samedi, 27.04.1459 n’existant pas, il faut sans doute comprendre le samedi 28 avrilDate : samedi, 28.04.1459 ou le vendredi 27 avrilDate : vendredi, 27.04.1459.↩
- Pour la date, voir la note précédente.↩
- Voir la note précédente.↩
- 27Date : 27.04.1459 ou 28 avril 1459Date : 28.04.1459.↩
- Voir la note précédente.↩
- La main semble changer, l’écriture étant beaucoup plus cursive.↩
- Agnès de LuchiaPersonne : et Michelle de VillaPersonne : furent condamnées en même temps que la dite Jaquette PelorinazPersonne : (AACM, AcMy Mixte, nr. 150 et Ammann-Doubliez 2007 et al., p. 186–187.↩
- AlessesLieu : , situé au-dessus de DorénazLieu : , était un village régi au Moyen Âge par le droit écrit. Il se trouvait dans une situation compliquée au point de vue droit. En effet, il faisait partie de la paroisse de Saint-MauriceLieu : , pays de droit écrit, mais il appartenait à la châtellenie de MartignyOrganisation : , pays de coutume. Aussi fut-il détaché en 1431Date : 1431 de la châtellenie de MartignyOrganisation : pour être rattaché à celle de Saint-MauriceLieu : (AACM, AcMy Mixte, nr. 588 ; voir aussi AACM, AcMy, Bâtiaz, A 4).↩
- Un Ulric ViniandiPersonne : est syndic de CharratLieu : en 1423Date : 1423 (AACM, AcMy Mixte, nr. 122).↩
Résumé
Jaquette Pelorinaz, de Martigny, arrêtée le 4 avril 1459, comparait le 25 avril 1459 devant le vice-inquisiteur [et représentant de l’évêque de Sion] Pierre Ginod, au château de Martigny. Après la quatrième monition et à la demande du procureur de la foi Victor Massenet, la sentence interlocutoire est rendue par la cour le 28 avril et exécutée le lendemain. L’inculpée avoue et dénonce au total 12 personnes (8 hommes, dont 3 déjà défunts ; et 5 femmes, dont 2 déjà défuntes). Le 1er mai, suite à la confirmation des aveux, le lieutenant de l’inquisiteur conclut le procès. Le 5 mai, Jaquette ratifie à nouveau ses aveux devant le vicaire épiscopal Pierre Cochard. La sentence est rendue le 10 mai au cimetière de l’église paroissiale de Martigny. Jaquette est condamnée à la confiscation de ses biens et à la remise au bras séculier pour être punie, ainsi que deux autres femmes, Michelle de Villa et Agnès de Luchia. Elles sont mises au bûcher le jour même.